Wekelijks staat Erik Baalbergen aan de hand van een foto stil bij een IJmuidens onderwerp naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor Sam Vlessing.

Door Erik Baalbergen

IJmuiden telt diverse straten die naar personen zijn genoemd. Naast verzetshelden zitten daar niet veel IJmuidenaren bij. Een van de weinigen is de in zijn tijd bij de meeste IJmuidenaren bekende componist, dirigent en muziekleraar Sam Vlessing (1876-1934). Tegenwoordig kennen de meeste IJmuidenaren zijn naam voornamelijk van het Sam Vlessinghof in Oud-IJmuiden.

Samuel (Sam) Vlessing wordt geboren in Den Burg op Texel in 1876, het jaar van de opening van het Noordzeekanaal en de doop van IJmuiden. Zijn moeder is een begaafd pianiste. Sam maakt al op jonge leeftijd kennis met muziek, onder meer door de muzieklessen van zijn moeder. Zijn vader vindt het maar niks. Hij is handelaar met een goedlopende manufacturenzaak in Den Helder en ziet liever dat Sam hem gaat opvolgen. Maar Sams hart gaat uit naar de muziek. Op elfjarige leeftijd gaat hij naar het conservatorium in Antwerpen en studeert daar piano, viool, theorie en compositie.

In 1898 komt Sam in IJmuiden wonen en begint als manufacturier in de Bloemstraat. In 1902 trouwt hij en begint hij een winkel in de Prins Hendrikstraat. Maar Sam houdt zich liever met muziek bezig. Hij wordt muzikant bij de Harmonie-Vereeniging Concordia en geeft muziekles. In 1903 start hij met eigen leerlingen het orkest Kunstkring. Tot verdriet van zijn vader stort Sam zich in 1907 geheel op de muziek. Hij wordt dirigent bij Concordia en operettevereniging Apollo, en gaat ook zelf operettes en harmonie- en fanfaremuziek componeren. De eigen composities brengt hij ten gehore voor veel publiek in de zaal boven café De Cycloop, in Thalia en bij zomeravondconcerten op het Willemsplein. Maar zijn composities zijn ook ver buiten IJmuiden te horen. Met collega-musicus Gonlag richt hij in 1916 een muziekschool op. Op voorstel van Vlessing en Gonlag wordt in 1919 de pomp op het Willemsplein vervangen door een muziektent. Sam vervult naast zijn muzikale activiteiten diverse hoge functies, onder meer als secretaris voor Nederland van de ‘Société dramatique’ en de ‘Société des Compositeurs’ te Parijs.

In mei 1928 wordt Sam Vlessing feestelijk gehuldigd ter gelegenheid van zijn vijf en twintigjarige loopbaan als musicus. Het jubileum wordt uitbundig gevierd in IJmuiden. ’s Middags geven zes orkesten en muziekgezelschappen een concert in de muziektent op het met een duizendkoppige menigte volgepakte Willemsplein, met Vlessing als gast in plaats van zwaaiend met de dirigeerstok. De officiële huldiging vindt plaats in Thalia, met veel toespraken en een uitvoering van een van Vlessings werken door zijn beide kinderen Philip en Jeanette. Burgemeester Rijkens verleent hem het ereburgerschap: ‘En nu zijn vijf en twintig jaren een heele tijd en wij mogen gerust aannemen, dat als in dien tijd de beschaving in IJmuiden is toegenomen, gij daaraan een groot aandeel hebt gehad. Dat heeft dan ook het Gemeentebestuur doen besluiten – en ik acht het een voorrecht, u dit te mogen mededeelen – u de Medaille van verdienste aan te bieden, die u eerstdaags zal geworden.’ Later eert zelfs de Franse regering Sam Vlessing met de onderscheiding van Officier de l’Academie.

Sam Vlessing overlijdt na een langdurige ziekte op 22 mei 1934. Enkele dagen later neemt IJmuiden, onder treurmuziek van Concordia, afscheid van hem tijdens zijn laatste gang naar Westerveld, waar de crematie plaatsvindt. Zijn kinderen zetten de muziekschool voort. Philip wordt vanwege zijn Joodse afkomst met zijn vrouw opgepakt tijdens een razzia en komt in 1943 om. Jeanette (Netty) duikt tijdens de Tweede Wereldoorlog onder. Zij is later nog jarenlang actief in IJmuiden als pianolerares.

Een paar maanden na Sams overlijden richten enkele naaste vrienden en kennissen het ‘Comité Sam Vlessing’ op, om eenmalig een van zijn operettes op het toneel te brengen, onder leiding van Sams zoon Philip Vlessing. De operette ‘Rose Marie’ wordt in januari 1935 meerdere malen voor veel publiek in Thalia uitgevoerd. In navolging van dit grote succes wordt nog geen maand later de IJmuider Operette Vereeniging opgericht.

Bijna honderd jaar na zijn geboorte wordt met een raadsbesluit in 1976 een “straat” in Oud-IJmuiden naar Sam Vlessing genoemd. Door de sloop en nieuwbouw van flats in Oud-IJmuiden zijn de oude S.P. Kuijperstraat, C.J. van Sluijsstraat, Enschedéstraat en Conradstraat verdwenen. Twee nieuwe woonblokken krijgen de naam Sam Vlessinghof. Zijn naam leeft dus nog wel voort in een straatnaam maar ik ben wel benieuwd of iemand zijn muziek nog kent…

Foto boven:

Operette-vereniging Apollo onder leiding van Sam Vlessing. De man met snor en dirigeerstok in het midden van de voorste rij is Sam Vlessing. Foto: Noord-Hollands Archief/Beeldcollectie van de gemeente Velsen, inv.nr. KNA001017735.