Wekelijks staan we in deze rubriek stil bij een IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor het Mariagesticht en Buurthuis de Brulboei.

Door Erik Baalbergen

Buurthuis de Brulboei bestaat dit jaar vijfenzestig jaar. Mede door de inzet van enthousiaste vrijwilligers is het oudste buurthuis van IJmuiden al jarenlang een bloeiende ontmoetingsplek, met cursussen, filmavonden en andere activiteiten voor kinderen en volwassenen. Het jubileum wordt deze maanden uitgebreid gevierd met allerlei activiteiten in het buurthuis. Ik grijp dit jubileum aan om een duikje in de geschiedenis van de Brulboei te nemen.

Mariagesticht

Het buurthuis zit al weer zo’n vijfendertig jaar op de huidige locatie aan de Kanaalstraat. Daarvoor, vanaf de start, zat de Brulboei bijna dertig jaar in het voormalige zusterhuis Mariagesticht, ietsjes meer naar het oosten aan de Kanaalstraat. Een zusterhuis?

De rooms-katholieken van IJmuiden hebben vanaf 1884 wel hun eigen kerkgebouw, de Gregoriuskerk aan de Kanaalstraat, maar nog geen eigen lagere school. Hun kinderen gaan eerst nog naar de hervormde Comitéschool. Maar de ouders vinden de lessen in Bijbelse geschiedenis niet in lijn met de rooms-katholieke leer en stichten een eigen school.

De Haarlemse architect C.L.M. Robbers ontwerpt een schoolgebouw met zes lokalen, een naailokaal en een zusterhuis met kapel. In 1909 starten de aannemers Rooijers en Boots met de bouw op de hoek van de Kanaalstraat en de Kerkstraat, naast de Gregoriuskerk en de pastorie. Het zusterhuis in het voorste deel van het gebouw krijgt de naam Mariagesticht. Hier wonen de zusters van de ‘Congregatie van de Zusters van het Arme Kindje Jezus’ uit Simpelveld, die zich over het onderwijs ontfermen.

Het gebouw wordt officieel in 1910 op Hemelvaartsdag betrokken. Na enkele weken worden hier ook een bewaarschool (kleuterschool) en een naaischool geopend. Bij de start staat voor elke klas een zuster. In 1916 krijgen de jongens uit de vijfde en zesde klas van de lagere school een onderwijzer. In 1918 wordt de school uitgebreid en kort daarna wordt de gemengde lagere school gesplitst in de Claraschool voor meisjes en de Heilig Hartschool voor jongens.

Jeugdwerk

In 1954 verlaten de zusters het zusterhuis. In de voormalige kapel gaat een groepje ouderen een maquette van IJmuiden bouwen. In andere ruimtes gaat het Kennemer Vormingsinstituut handvaardigheidslessen geven. Het zusterhuis komt ook in het vizier van het opkomende jeugdwerk. In 1953 komt er geld voor de stichting van jeugdhonken in de gemeente. Een jaar later komt de ‘sectie Jeugd van de Velser Gemeenschap’ met plannen voor ‘massajeugdwerk’. Onderdeel daarvan is de aankoop van het voormalige zusterhuis om deze in te richten als ‘clubhuis voor de massajeugd’. De dagelijkse leiding zou in handen komen te liggen van de Velser Jeugd Centrale (V.J.C.).

De gemeente koopt het voormalige zusterhuis in 1954. De V.J.C. start met voorbereidingen voor het buurthuiswerk en Openbare Werken begint in september 1955 met een ingrijpende verbouwing. Het duurt nog enkele jaren voordat het buurthuiswerk echt van de grond komt. Om organisatorische redenen zetten bestuursleden van de V.J.C. de plannen voort onder de noemer van een nieuwe vereniging De Brulboei. De naam Brulboei wordt gekozen omdat het buurthuis een baken wil zijn voor de jeugd die haar weg zoekt. De vereniging neemt de jeugdleider Gerrit in ’t Hout uit Rotterdam in dienst om het jeugd- en buurthuiswerk verder op te starten en leiding te geven aan de inrichting van het pand. Het buurthuis wil jongeren een eigen honk bieden met ‘gelegenheid voor sport, spel, knutselen, dansen en tal van andere vormen van ontspanning’. Maar ook ouderen krijgen een plek.

De Brulboei

Op zaterdagmiddag 14 september 1957 wordt De Brulboei officieel geopend, en dat terwijl de verbouwing nog gaande is. De opening start met een optocht van het tamboerkorps van Wilhelmina met daarachter een stoet van ruim honderd kinderen die gehoor geven aan de meegedragen uitnodiging ‘Komt mee naar de Brulboei’. In het clubhuis wordt na een reeks toespraken de opening verricht door wethouder De Boer, die met een druk op de knop een oorverdovend geloei doet horen vanuit een imitatiebrulboei.

Onder leiding van Gerrit in ’t Hout en Nel Jongejans en met medewerking van vrijwilligers wordt het buurthuiswerk een groot succes. Kinderen vinden hier na schooltijd een plek om zich te vermaken bij een van de hobbyclubs, met onder meer handarbeid, timmeren, schilderen en tekenen. Op zaterdagavonden wordt er dansles gegeven en kunnen jongeren zich in de kelder uitleven met rock and roll, de swing en de twist. In de jaren zestig spelen regelmatig bandjes in de bovenzaal. De Brulboei biedt allerhande cursussen en sportieve activiteiten. Zo heeft het eind jaren vijftig en begin jaren zestig zelfs een eigen voetbalteam, met als doelman een jonge Heinz Stuy en met spelers vanuit Stormvogels, VSV, SVIJ en Waterloo.

De Brulboei organiseert ook zomerkampen in onder meer Ermelo en het eigen buitenverblijf ‘De Uiterton’ bij de Mooie Nel in Spaarndam. Voor dit laatste buitenverblijf wordt voor een symbolisch bedrag een keet gekocht van de Hoogovens. De keet wordt opgebouwd met jongens van de timmerclub en eind november 1962 geopend door Neptunus en Sinterklaas in één persoon: Nep-Klaas.

De Brulboei wordt in de jaren 60 en 70 verschillende keren verbouwd, waardoor alleen het voorste deel aan de Kanaalstraat nog oorspronkelijk blijft. De voormalige kapel van de zusters rechts boven de ingang aan de Kanaalstraat blijft steeds herkenbaar door de ronde vormen. Het sfeervolle gebouw blijft in gebruik tot medio jaren tachtig. Het wordt dan niet meer geschikt geacht als buurthuis. Maar een nieuw onderkomen biedt zich aan!

Nieuwbouw en sloop

Al vanaf 1978 wordt gewerkt aan nieuwbouwplannen voor drie scholen tussen de Kanaalstraat en het Koningsplein, op de plek van de voormalige Gregoriuskerk en de begraafplaats. De Velser gemeentearchitect Siem Schaafsma ontwerpt een gebouw voor de scholen. Eén van de scholen valt echter af door een te laag leerlingenaantal. Zo komt in het complex ruimte beschikbaar voor de Brulboei, naast de Comitéschool, de Moerbergschool en een peuterspeelzaal. De nieuwbouw start in 1985.

Na het vertrek van De Brulboei raakt het voormalige zusterhuis buiten gebruik. Het krijgt geen monumentenstatus vanwege de verstoring van de oostelijke gevel. Het historische en unieke pand, waar velen herinneringen hebben liggen en menig paartje is gevormd, wordt uiteindelijk gesloopt om plaats te maken voor de geplande nieuwbouw rond de Kerkstraat.

Fotobijschrift: De Brulboei in 1978. Foto: P. Korpershoek, Noord-Hollands Archief/Beeldcollectie van de gemeente Velsen, inv.no. NL-HlmNHA_1098_6041.