Freek de Looze, een Hoogoven rebel en dealmaker

Op de rouwkaart van Freek de Looze staat: ‘Tot het eind strijdbaar en geïnteresseerd in de wereld om hem heen.’ En zo is het. Wij hebben dat de afgelopen periode in persoonlijke gesprekken mogen ervaren. Freek speelde een grote rol in de vakbeweging in de 60-er 70-er en 80-er jaren maar vooral ook in de staking bij Hoogovens in 1973. Een conflict dat de geschiedenis in zou gaan als een fundamentele doorbraak in de arbeidsverhoudingen in ons land. De vakbonden eisten ‘centen in plaats van procenten’, een gelijke loonsverhoging voor iedereen en een prijscompensatie voor gestegen kosten van levensonderhoud.

Door: Roel Berghuis en Jan Berghuis, voormalige FNV-bestuurders en oud Hoogovenmedewerkers

Maar daaraan voorafgaand was Freek de Looze een groot pleitbezorger voor het zogenaamde bedrijvenwerk (activisme op de werkvloer) van de vakbond bij Hoogovens. Freek had eigenlijk niks op met vakbondsbobo’s en Ondernemingsraden en geloofde heilig in acties organiseren van onderop. Freek was daarom een van de belangrijkste woordvoerders van zijn mensen uit de Staaf- en Draadwalserij. Maar bij Freek bleef het nooit alleen bij het belang van de eigen werknemer en zo organiseerde hij ook een staking op zijn werkplek voor de mijnstakers uit Engeland die keihard vochten tegen de sluiting van de mijnen door Thatcher.

De Looze belde twee jaar geleden via Facebook. We weten niet of dat bewust was of dat hij op een verkeerd knopje drukte. ‘He Freek, hoe is het met jou?’ Er volgde een leuk gesprekje. Het kwam tot een interview in januari 2023 in de krant over zijn stakingsverleden: ‘Freek de Looze zette met staking de boel op scherp bij Hoogovens in 1973 voor koopkracht: Geen procenten maar centen’. Omdat het in 2023 precies vijftig jaar geleden was dat de legendarische staking bij de Hoogovens plaatsvond, organiseerden we vorig jaar – samen met het Historisch Genootschap Midden-Kennemerland – een terugblik op de staking in een stampvolle Wijkertoren te Beverwijk. Ook De Looze was daarbij. En alle verhalen zo aanhorend stelde hij nuchter: ,,Wat is er heden ten dagen fundamenteel veranderd?’’

Radicaal vakbondsbolwerk

De Looze begon zijn werkzame leven bij Hoogovens in de Martin Staalfabriek (de voorganger van de Oxystaalfabriek). Deze fabriek kende erbarmelijke werkomstandigheden en was een radicaal vakbondsbolwerk. In deze fabriek organiseerde Jan Brasser in 1941 de Februaristaking bij Hoogovens. De strijd voor betere werkomstandigheden is altijd een zeer voorname reden gebleven van De Loozes activisme.

Hij werd toen overigens niet lid van de NVV (voorloper FNV) maar bij een Bedrijfsbond. Pas in de 60-er jaren werd hij lid van de NVV toen deze bond actiever werd op de werkvloer.

Freek de Looze vertelde over de Tweede Wereldoorlog. Toen die uitbrak was hij 14 jaar. In de oorlog werd hij met andere jongens op transport gezet. Hij wist niet waar naar toe. Maar voordat de trein stopte in Hilversum, sprong hij met een andere jongen uit de trein. Vluchtend naar een boerenbedrijf. Dat was een cruciale wissel in zijn leven. De rebel bleef leven.

De Rebel

In 1948 ontmoette Freek zijn Lonie. Freek kon heel goed dansen. Hij veroverde Lonie op de dansschool. Met zijn Lonie begon hij in de jaren zeventig een politiek café in Beverwijk in de Sionstraat. ‘De Rebel’ was de naam. Veel vurige maatschappelijke debatten en bier. Ze hielden het maar een half jaar vol omdat Freek meer bier weggaf dan er werd betaald. In 2016 waren Freek en Lonie 65 jaar getrouwd. Burgemeester Frank Dales ging bij hen langs en Koning Willem- Alexander feliciteerde het diamanten echtpaar per brief.

Freek de Looze zal vooral herinnerd worden als de grote man bij de staking van 1973 voor de FNV en stakende staalarbeiders. Werkend in de Staaf en Draadwalserij schoven de staalarbeiders Freek de Looze als ‘de beste spreker’ naar voren. Actievergaderingen, demonstraties, een massale optocht naar de rechtbank in Haarlem waar een kort geding diende over het recht op staken. Veel aandacht in het hele land voor de principiële keuzes die hier aan de orde waren. Niet alleen op de werkvloer en in de directiekamer maar ook in de gezinnen en families ging het er fel aan toe tussen voor en tegenstanders. Freek de Looze was radicaal maar ook dealmaker. De iconische foto van de demonstratie met Freek voorop bij de rechtbank in Haarlem blijft in het geheugen gegrift staan. Het is bepalend geweest voor een nog steeds sterke vakbond FNV.

De Looze liet de directieleden van Hoogovens met zijn acties beven en er vielen harde woorden over en weer. Toen de activist in de jaren tachtig pensioenafscheid nam was zijn belangrijkste tegenspeler – in de directie van Hoogovens – aanwezig om Freek de Looze zijn hand stevig te schudden. Tot genoegen van Freek de Looze.

Onderschrift: Freek de Looze, een Hoogoven rebel en dealmaker. Foto: aangeleverd