Het laatste deel van een drieluik over de geschiedenis van het Marktplein
In deze rubriek staan we stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering het derde en laatste deel van een drieluik over de geschiedenis van het Marktplein.
Door Erik Baalbergen
In de eerste twee delen over het Marktplein keken we terug op de naoorlogse plannenmakerij voor een centraal winkelplein in IJmuiden en op de eerste winkels en horecazaken die zich aan de oost- en westzijden van het Markplein vestigden. In deze laatste aflevering blikken we terug op activiteiten, evenementen en de verdere bebouwing op en rond het Marktplein.
Terwijl de eerste winkels zich in de eerste helft van de jaren vijftig van de vorige eeuw aan de oost- en westzijde van het Marktplein vestigen, biedt het verder nog onbebouwde Marktplein samen met het aan de overkant van de Lange Nieuwstraat nog braakliggende terrein, mogelijkheden voor allerlei activiteiten en evenementen, zoals week- en kunstmarkten, kermissen, Sinterklaasontvangsten en jaarbeurzen.
Jaarbeurs en BIMIJ
Van 4 tot 11 september 1954 vindt in twee grote tenten op het Marktplein de tweede editie van de ‘Kleine Jaarbeurs’ plaats. Deze handelstentoonstelling is georganiseerd door de Velsense middenstand en het Bouwfonds Doopsgezinde Gemeente. De eerste editie van deze beurs vond een jaar eerder plaats, van 18 tot 21 november 1953 op de bovenverdieping van het Cultureel Centrum.
De jaarbeurs is zo’n succes dat deze voortaan jaarlijks op en rond het Marktplein wordt gehouden, onder de naam ‘Beurs voor Industrie en Middenstand in de IJmond’ of ‘BIMIJ’. Van 3 tot 10 september 1955 vindt de derde editie plaats op het Marktplein en het braakliggende terrein aan de overkant. Op het terrein staan een uitgebreide kermis en vier grote tenten. De tenten bieden exporuimte voor honderdtwintig firma’s uit Velsen en omstreken. In een van de tenten is zelfs een schouwburgzaal ingericht.
Het braakliggende terrein, waarop later onder meer het nieuwe hoofdpostkantoor zal verrijzen, wordt voortaan als ‘BIMIJ-terrein’ aangeduid en wordt, naast het Marktplein, gebruikt voor allerlei samenkomsten. Op dit terrein vindt bijvoorbeeld op 3 januari 1956 de eerste massale kerstboomverbranding in IJmuiden plaats.
De vierde, vijfde en zesde edities van de BIMIJ vinden plaats in de jaren 1956, 1957 en 1958, steeds in de eerste week van september. Die van 1957 valt samen met de openingsweek van de Velsertunnel, een belangrijke nieuwe verkeersader voor ondernemend Velsen! Van 19 tot 27 oktober 1960 vindt de zevende en tevens laatste editie op het BIMIJ-terrein en het Markplein plaats. In 1962 wordt het BIMIJ-terrein deels als parkeerplaats ingericht.
Weekmarkt en VVV
Wat is een marktplein zonder markt? Op donderdag 31 maart 1955, de dag dat de Kijkgrijp Voedingsmarkt haar deuren aan het Marktplein voor het eerst opent, wordt de eerste weekmarkt op het Marktplein gehouden. De opening vindt plaats door Velsens burgemeester Kwint. Tot eind jaren tachtig van de vorige eeuw is het Marktplein op donderdagen de thuishaven voor de IJmuider weekmarkt. In verband met de bouw van het Velserhof moet de weekmarkt uitwijken naar het Velserduinplein.
Naast activiteiten en evenementen wordt er druk gebouwd op en rond het Marktplein. In december 1961 start firma W.A. Rolvink met de bouw van een permanent VVV-kantoor op de zuidwestelijke hoek van het Marktplein, naar een ontwerp van de gemeentearchitect van Velsen, H.J. Peters. Tot de opening van deze nieuwbouw op 19 april 1962 zit het VVV-kantoortje in een noodonderkomen op het Marktplein. In de jaren negentig verlaat het VVV-agentschap het karakteristieke pand. Sindsdien is het nu nog steeds bestaande gebouwtje in gebruik geweest als onder meer snoepwinkel, hypotheekadviseurkantoor en ijssalon.
Winkelcomplex en Postkantoor
Ook de noordzijde van het Marktplein wordt bebouwd. Op de noordoostelijke hoek opent op 9 september 1967 automatiek en semi-zelfbedieningsbuffet Dekkers Kajuit haar deuren. Enkele weken later, op 26 september, opent Velsens burgemeester Bührman het winkelcomplex aan de noordzijde, tussen het Marktplein en het Oosterduinplein. In dit complex zitten aanvankelijk Hilde Hagedoorn Coiffures annex Beauty Corner, Willems Floet luxe lederwaren, Meijer’s Stoffenhuis, Schoenhandel Matto, Sport en Mode, Juwelier De Boer, Kledingmagazijn Van Praag (Marktplein 44), en de Hakkenbar.
Het Marktplein wordt uiteindelijk ook aan de vierde zijde “afgesloten”. Nadat er al vanaf begin 1952 plannen zijn gemaakt, start in maart 1966 op het BIMIJ terrein aan de Lange Nieuwstraat de bouw van het kantoorgebouw naar ontwerp van de Amsterdamse architect Sijmons. Dit pompeuze pand zal onder meer het nieuwe hoofdpostkantoor van IJmuiden gaan huisvesten. Het hoogste punt van de bouw wordt bereikt in november 1967. Op 11 april 1969 wordt het nieuwe postkantoor officieel geopend. Daarnaast biedt de grijze kolos onderdak aan diverse gemeentelijke diensten, een ANWB kantoor (geopend in 1970) en Scheveningen Radio. De verhuizing van de laatste vanaf het tweede sluiseiland is in maart 1971 voltooid. In 2008 wordt de grijze kolos gesloopt om plaats te maken voor een supermarkt en appartementencomplex met de nodige parkeerruimte.
Ondergronds en overdekt
Het winkelbestand rond het Marktplein wisselt in de loop der jaren. Winkels gaan en winkels komen. Zo betrekken in latere jaren zaken als Zeeman, Bart Smit, Shoemax, Sjouwerman stoffen, Madhouse, de Schoenkaper, Davidson, Metro mode, Dicky Deux en fietsenhandel Donker panden aan het Marktplein. Zelfs onder enkele panden aan de oostzijde vinden winkeliers hun plekje, zoals het Waterlooplein medio jaren tachtig, en later allerlei winkeltjes in het ondergrondse winkelcentrumpje Kelderhof.
Een laatste grote verandering op het Marktplein vindt plaats in 1989 en 1990 met de bouw van het overdekte winkelcentrum Velserhof middenop het centrale plein. In april 1990 wordt de Velserhof geopend. De meeste winkels in de Velserhof liggen aanvankelijk rond het centrale en overdekte binnenplein, dat bereikbaar is via de hoofdingang aan de Lange Nieuwstraat. Na een verbouwing is het binnenplein verdwenen en zijn alle winkels van buitenaf bereikbaar.
Nu en straks
Na deze trip door de geschiedenis van het Marktplein zijn we aangekomen op het Marktplein van tegenwoordig. Het plein is nog steeds winkelplein, maar met de Velserhof in het midden biedt het weinig ruimte voor markten en activiteiten; deze zijn uitgeweken naar andere pleinen, zoals Plein 1945 en het Velserduinplein. De meningen over de Velserhof en verhuizing van de weekmarkt naar het Velserduinplein lopen uiteen. Zouden sloop van de Velserhof en het terugbrengen van de weekmarkt en andere activiteiten het Marktplein weer tot een centrale plek van ontmoeting kunnen maken? Ik heb zomaar een vermoeden…
Tot slot even een kijkje in de toekomst via een mistige glazen bol: in de gebiedsvisie Pont tot Park, waarin de Gemeente Velsen vernieuwing van IJmuiden tussen het Pontplein en het Stadpark nastreeft, is het Marktplein onderdeel van het ‘kernwinkelgebied’. Het zal voorlopig dus wel een centraal winkelplein blijven.
Fotobijschrift: Bouw van winkelcentrum Velserhof op het Markplein, gezien in noordelijke richting vanaf de parkeerplaats voor het postkantoor, september 1989. Foto: Noord-Hollands Archief / Beeldcollectie van de gemeente Velsen, inv.no. 14301.