De afscheidingsmuur langs de Bik en Arnoldkade
Wekelijks staan we in deze rubriek stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de voormalige afscheidingsmuur langs de Bik en Arnoldkade.
Door Erik Baalbergen
IJmuiden begint zich vanaf rond de opening van het Noordzeekanaal in 1876 te ontwikkelen. Aanvankelijk is het een kleine nederzetting van dienstgebouwen en personeelswoningen bij de tegenwoordige Kleine Sluis en Zuidersluis. Door de komst en de toename van de visserij rond de kanaalmonding begint IJmuiden onstuimig te groeien. Bouwplannen worden ontwikkeld door de Maatschap IJmuiden, de latere Maatschappij IJmuiden.
Om verstopping van het buitenkanaal door aangemeerde vissersschepen te voorkomen, wordt vanaf 1889 ten zuidwesten van IJmuiden de Vissershaven aangelegd. In 1892 komt de maatschappij met een aangepast bouwplan voor IJmuiden, met name voor de ontwikkeling van het duingebied tussen het bestaande IJmuiden en de toekomstige Vissershaven. De Bik en Arnoldkade vormt daarbij de zuidwestelijke grens van IJmuiden. Tussen deze kade en de toekomstige haven zijn ‘los- en laadterreinen’ geprojecteerd.
In 1896 wordt de Vissershaven geopend. Rond de vorige eeuwwisseling is IJmuiden tussen de sluizen en de Bik en Arnoldkade nagenoeg volgebouwd en vindt verder ontwikkeling naar het oosten plaats. Aan de IJmuidenzijde van de Bik en Arnoldkade staan pakhuizen, werkplaatsen, cafés en woningen. Aan de havenzijde ligt een metersdiepe zandhelling. Langs de Bik en Arnoldkade is deze helling afgerasterd met een eenvoudig paaltjeshek. Onderaan liggen de los- en laadterreinen met de in 1899 geopende spoorlijn naar de Vissershaven en het visstation.
Het visstation wordt de eerste jaren steeds verder uitgebreid. In 1914 krijgt de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij, de voorloper van de NS, vergunning voor bouwwerkzaamheden ter uitbreiding het los- en laadterrein. Er komen meer spoorbanen en ter hoogte van café Kamperduin wordt tussen de Bik en Arnoldkade en de tegenoverliggende vishallen de visbrug over het spoor aangelegd. Een belangrijk onderdeel van de uitbreiding is de ‘diepe ontgraving langs de Bik en Arnoldkade in verband met een te maken grondkeering van gewapend beton’. Hierbij wordt de zandhelling aan de havenzijde vervangen door de hoge betonnen muur, die tegenwoordig nog steeds de Halkade ‘siert’. Onderaan deze muur komen extra spoorbanen.
De ‘grondkeering in gewapend beton’ wordt aangelegd door de Hollandsche Maatschappij tot het maken van Werken in Gewapend Beton, de latere Hollandsche Beton Maatschappij en bekend van diverse betonwerken in en rond IJmuiden, waaronder het watertorencomplex aan de Evertsenstraat. De grondkering loopt langs de Bik en Arnoldkade vanaf halverwege de Ericssonstraat en Visstraat eerst schuin omhoog, vervolgens recht vanaf de voormalige visbrug bij café Kamperduin tot aan een punt ten westen van de Duinstraat waar de Bik en Arnoldkade iets naar het oosten afbuigt, en ten slotte weer schuin naar beneden tot voorbij de Duinstraat.
Omdat de helling grotendeels is verdwenen wordt de havenzijde van de Bik en Arnoldkade voorzien van een stevige afscheidingsmuur. Deze bestaat uit hoge palen met daartussen betonnen platen en daarboven ijzeren hekwerk met spijlen en rondingen. Op oude foto’s zien we dat de afscheiding aanvankelijk langs de hele Bik en Arnoldkade loopt, vanaf de helling omhoog bij de Ericssonstraat tot aan de trap bij de “hoge hoek” bij het Stationsplein. In de loop der jaren valt de afscheidingsmuur ten prooi aan betonrot en roest. Hele stukken worden vervangen door eenvoudige hekken. Inmiddels is de afscheiding langs de Bik en Arnoldkade helemaal vervangen door saai hekwerk.
Veel IJmuidenaren kunnen zich ongetwijfeld de oude afscheidingsmuur nog voor de geest halen. De afgebeelde foto heb ik rond 1990 als dia gemaakt ergens boven het rechte stuk muur, toen ik zelf nog op de Bik en Arnoldkade woonde en al een beetje belangstelling begon te krijgen voor de IJmuider historie. Mooi of niet, maar deze karakteristieke afscheidingsmuur mag je toch echt wel typisch IJmuiden noemen!
Fotobijschrift: De voormalige afscheidingsmuur langs de Bik en Arnoldkade, ca, 1990. Tussen de spijlen door zien we nog de oude vishallen. Foto: Erik Baalbergen