De Kanaalkist

Wekelijks staan we in deze rubriek stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de Kanaalkist.

Door Erik Baalbergen

De Kanaalkist is een typisch IJmuidens hebbedingetje. Ruim 46 jaar geleden zijn er zo’n duizend -sommige bronnen vermelden tweeduizend – van deze vurenhouten kistjes met inhoud verspreid onder vijfde- en zesdeklassers van de lagere scholen in Velsen. Sommigen hebben het kistje als aandenken bewaard en nog altijd in bezit. Anderen kunnen het zich vaag herinneren dat ze zo’n kistje ooit hebben gehad, maar zijn ‘m helemaal of de inhoud grotendeels kwijt geraakt. Een enkele IJmuiden-verzamelaar weet een tweede – of meerderhands – exemplaar via een veilingsite op de kop te tikken. Jaren geleden was ik een van die mazzelaars. Het kistje met nog bijna complete inhoud is een pronkstuk in mijn IJmuidenverzameling.

Geïnspireerde heren

De geschiedenis van het kistje start een half jaar voor de viering van het honderdjarig jubileum van het Noordzeekanaal en IJmuiden op 1 november 1976. Een commissie van ‘geïnspireerde heren’ bedenkt van alles om het jubileum ‘waardig te vieren’, maar de jeugd komt daarbij weinig aan bod. Afgezien van een fotoproject voor en door scholieren van de lagere scholen, zijn er nauwelijks activiteiten voor kinderen gepland. Geld is er wel. Hoogovens heeft een geldbedrag beschikbaar gesteld voor een vuurwerkshow, maar ziet daar door omstandigheden van af. Men denkt aanvankelijk nog aan een pocketuitgave van het jubileumboek ‘Eene plaats van grooten omvang. 1876-1976 honderdjaar IJmuiden en het Noordzeekanaal’ van Theun de Vries, Dick Schaap en Siebe Rolle. Maar het geld gaat uiteindelijk naar een onderwijsproject.

Leerkrachten van de Flevum-mavo komen met ideeën voor kinderactiviteiten. Zij stellen onder meer voor om een leskist met materiaal over de geschiedenis van IJmuiden en het Noordzeekanaal samen te stellen. Ontwerpers Max Kisman en Ronald Timmermans komen met een ontwerp voor de Kanaalkist met inhoud. Samen met docenten van de Flevum-mavo werken zij het ontwerp uit. Met medewerking van de Velser Ondernemers Centrale en medewerkers van het stadhuis van Velsen wordt de kist gevuld met spulletjes, informatiebladen en foto’s.

Lesbrieven, foto’s en blikje vis

De colofon in de kist geeft een overzicht van makers en de inhoud. Over de kist zelf wordt vermeld: ‘De kist is getimmerd door Engel van der Plas. Willem Kolkman heeft geregeld dat alle spullen er in kwamen. Het inpakken van de kisten is gedaan door leerlingen van de Flevumschool o.l.v. Sytse Smits.’ De kist bevat tien lesbrieven met titels als ‘Het jarige kanaal’, ‘De Mensen die aan het kanaal werkten’, ‘Van Gat tot Flat’, ‘Pierewaaien’, ‘Hoe kom ik aan de overkant’, ‘Papier en staal aan ons kanaal’, ‘Visserslatijn’, ‘Hulp van de walkant’ en ‘De stopkurk tussen IJmuiden en de Noordzee’.

De kist bevat verder herdrukken van foto’s uit ‘Een plaats van grooten omvang’, een boetpen, een knopenkaart, een informatieblad met zeevissoorten, diverse papiergrondstoffen en papiersoorten, een stukje visnet en nylontouw, een stukje ponsband van een telexbericht, ertsmonsters van Hoogovens, een bouwplaat, een herdruk van de door koning Willem III getekende oorkonde bij de opening van het kanaal, de Kistkrant met wetenswaardigheden rond het jubileum, een reageerbuisje voor het zelf vergelijken van kanaalwater met kraanwater, een melkbonkaart van de gemeente Velsen en een blikje vis.

Bekroond

Op 10 december 1976 worden op het Velser stadhuis de eerste exemplaren van de Kanaalkist uitgereikt aan burgemeester Reehorst en wethouder van onderwijs H.J. Scheeper. De meeste kinderen ontvangen hun kist vlak voor de kerstvakantie. Op veel scholen wordt pas na de kerstvakantie met de leskist gewerkt. Uit reacties van destijds blijkt dat de leskist enthousiast wordt ontvangen. In 1978 wordt het Kanaalkistproject landelijk bekroond door de Art Directors Club Nederland, een organisatie uit de reclamewereld.

De Kanaalkist is een typisch IJmuidens voorwerp met typisch IJmuidense inhoud. Het kanaalwater en het blikje vis ontbreken helaas in mijn exemplaar. De smaak van oude vis moet ik dus ontberen. Ik vermoed zo maar dat de voormalige puffabriek frisser geroken zal hebben dan de ingeblikte vis van 46 jaar geleden…

Fotobijschrift: De Kanaalkist met een deel van de inhoud. Helaas ontbreekt het blikje vis. Wie heeft het blikje nog? Foto: Erik Baalbergen