In deze rubriek staan we stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de Velserduinweg.

Door Erik Baalbergen    

De Velserduinweg loopt vanaf de Zeeweg, in het verlengde van de Cederstraat, naar het zuidwesten tot aan de Heerenduinweg en buigt daar met een knik naar het noordwesten tot aan de Wijk aan Zeeërweg. De vroegere weg en tegenwoordige straat kent een eeuwenlange geschiedenis met veel veranderingen rond de naam, het tracé en de omgeving. In een drieluik maken we een tijdreis door deze geschiedenis en kijken we naar de veranderingen. In dit eerste deel staan we stil bij de naam.

De naam Velserduin komen we in de geschiedenis van Velsen en IJmuiden dikwijls tegen. Op een kaart in de prachtige zeventiende-eeuwse Atlas Novus van de Amsterdamse uitgever Joan Blaeu staat het Velser Duyn aangegeven als het duingebied dat zich uitstrekt van grofweg Brederode en het dorp Santpoort in het zuiden tot ongeveer de tegenwoordige Heerenduinweg tussen de Zeeweg en het zwembad in het noorden.

Hofstede Velserduijn

Dit duin is ongetwijfeld ook de naamgever van de hofstede Velserduijn. Deze lag ter hoogte van het plantsoen tussen de Maasstraat en de Heerenduinweg. De geschiedenis van de hofstede gaat terug tot in elk geval het begin van de zeventiende eeuw. Ene Louis Gerritszoon bezit in 1639 een eenvoudige boerderij met land liggend aan het Velserduijn. Deze hofstede gaat in de loop der jaren vaak over in andere handen en wordt door verschillende eigenaren verbouwd en uitgebreid. In een akte uit 1727 wordt de hofstede voor het eerst Velserduijn genoemd.

De hofstede groeit uit tot een landgoed met een statig herenhuis. Op kaarten en in akten komen we schrijfwijzen als Velserduyn, Velserduijn, Velzerduin en Velserduin tegen. Nadat de hofstede in verval is geraakt, wordt het herenhuis in 1907 afgebroken. Op ongeveer dezelfde plek wordt met stenen van het afgebroken herenhuis een woning gebouwd voor jachtopziener Gijs Jansen. In 1954 wordt de jachtopzienerswoning afgebroken voor de aanleg van de Maasstraat.

Velserduin

De naam komen we verder tegen bij de N. V. Exploitatie Maatschappij ‘Velserduin’. Deze maatschappij speelt in de jaren twintig van de vorige eeuw een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de Schildersbuurt ten westen van de Velserduinweg. Daarnaast wordt het hele duingebied tussen de Schildersbuurt en het strand begin jaren vijftig aangeduid als Velserduin. De gemeente heeft dit gebied in 1949 gekocht van de erven jhr.mr. J.W.G. Boreel van Hogelanden voor de aanleg van de Rivierenbuurt en later Duinwijk en Zeewijk.

Ook het pand van voormalige kruidenierszaak De Gruyter aan het Velserduinplein krijgt als het als vergaderruimte en feestzaal in gebruik genomen wordt de naam Velserduin. Ten slotte krijgt het in 1978 in Driehuis geopende verpleeghuis de naam Velserduin. Inmiddels is dit verpleeghuis al weer vervangen door woonzorg- en revalidatiecentrum Velserduin aan de Scheldestraat. Niet ver van de voormalige hofstede Velserduin dus!

Oude namen

We keren terug naar de Velserduinweg zelf. In de loop der eeuwen heeft de tegenwoordige Velserduinweg verschillende namen gehad. Lokaal historicus Jan Morren noemt in zijn artikelen over boerderijen en buitenplaatsen diverse oude namen die hij in oude akten is tegengekomen. Sinds de middeleeuwen komt de naam Aercommerbuerwech of Adrichemmerbuurweg voor. Eind zestiende eeuw wordt de naam Buerwech en Buurenweg gebruikt. In de zeventiende en achttiende eeuw zien we de namen Duynderweg en Velser Duyn Wech. In registers vanaf 1851 komen we de naam Velserduinerbuurtweg tegen.

In het tweede deel van de drieluik over de Velserduinweg staan we stil bij het tracé in de loop der eeuwen en de laatste naamswijzigingen.

Fotobijschrift: Het herenhuis van de eeuwenoude hofstede Velserduin, hier afgebeeld vlak voordat deze in 1907 werd afgebroken. Foto: Noord-Hollands Archief / Beeldcollectie van de gemeente Velsen, inv.nr. 18742