Zwaar weer in de kottervisserij

Wekelijks staan we in deze rubriek stil bij een IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze vierhonderdvijftigste aflevering aandacht voor het zware weer in de kottervisserij.

Door Erik Baalbergen

Al jarenlang leveren de weekenden dikwijls haast idyllische plaatjes op van viskotters in onze Vissershaven. Na een week op zee komen veel kotters vrijdags ‘thuis’. Na het lossen van de vangst en het schoonmaken en gereedmaken van het schip voor de volgende reis gaat de bemanning naar huis om uit te rusten en bij hun gezinnen en vrienden te zijn. De kotters blijven dan achter aan de kades, om in de nacht van zondag op maandag weer uit te varen.

Weekendgasten

Voorheen lagen de kotters in de weekenden soms rijen dik langs onze kades, maar in de loop der jaren is het aantal weekendgasten langzaam afgenomen. Op deze foto, gemaakt tijdens een vroege zaterdagmorgen bijna twee weken geleden, lijkt de Vissershaven weer lekker vol te liggen. Een fraai plaatje met helaas een bittere smaak.

Naast de gebruikelijke boomkorkotters uit onder meer Urk, Katwijk en Goedereede als vaste weekendgasten zijn er nu, midden in het garnalenseizoen, veel garnalenkotters uit vooral het noorden van onze provincie op bezoek. Vele meren doordeweeks af aan de Trawlerkade om hun lading direct te lossen in vrachtwagens. Veel van deze garnalenkotters overweekenden in IJmuiden. Ze liggen dan met soms vier of vijf naast elkaar aan de kant.

Bitter

Maar dan de bittere smaak. Naast de weekendgasten ligt er een groeiende groep kotters de hele week aan de kade om een dieptrieste reden. Ze zijn afgedankt en worden ontmanteld. Het is zwaar weer voor de kottervisserij. Veel vissers moeten hun vistuig noodgedwongen aan de wilgen hangen. Een groot deel van de Nederlandse kottervloot dreigt te verdwijnen. In de diverse media zien we steeds meer schrijnende berichten over noodlijdende kottervissers, verdwijnende familiebedrijven en laatste reizen van viskotters.

Aanlandplicht, regels, minder ruimte, dure brandstof

De afgelopen jaren heeft de kottervisserij heel wat moeten incasseren, onder meer door strenge regelgeving vanuit de EU. Zo werd enkele jaren geleden de ‘aanlandplicht’ ingevoerd. Vissers mogen ondermaatse en dus vaak jonge vis en boven-het-quotum gevangen vis niet meer overboord gooien, maar moeten deze aan land brengen waar het wordt vernietigd. De EU hoopt dat vissers hierdoor selectiever gaan vissen.

Daarnaast maakte de EU, onder druk van Franse vissers, een einde aan de pulsvisserij. Bij deze vangstmethode voor platvis wordt de vis van de bodem opgeschrikt met behulp van kleine elektrische schokjes in plaats van zware ‘wekkerkettingen’ die de zeebodem omploegen. Veel kottervissers hebben geïnvesteerd in deze brandstofbesparende en minder zeenatuurbelastende innovatieve vangstmethode. Pulsvissen scheelt de helft in brandstofverbruik, en is dus beter voor milieu en portemonnee. Maar nee, door EU-regelgeving is het pulstuig op de plank verdwenen.

Bovendien krijgen de zeevissers steeds minder ruimte om te vissen door de aanleg van windmolenparken en ‘natuurgebieden’ op zee. Ook kan Groot-Brittannië sinds de Brexit bepalen dat Nederlandse vissers niet meer in Britse wateren mogen vissen. En de Noren willen geen Nederlandse boomkorvissers in hun wateren hebben, terwijl vissoorten door het opwarmende zeewater wel steeds noordelijker gaan zwemmen.

Ten slotte maken de hoge brandstofprijzen het vissen niet meer rendabel. In tegenstelling tot in de ons omliggende landen krijgen onze vissers geen compensatie voor de door de oorlog in Oekraïne explosief gestegen brandstofprijzen.

Noodweer

De Nederlandse kottervisserij zit in extreem zwaar weer. Personeel is nauwelijks meer te vinden. Familiebedrijven, die ons al generatieslang voorzien van verse en gezonde zeekost, dreigen te verdwijnen. Het minimaliseren van de vloot heeft natuurlijk gevolgen voor de bedrijvigheid rond de visserij, zoals toeleveranciers, visafslagen en visverwerkende bedrijven. Vissersgemeenschappen als Urk en Stellendam zullen er zeker onder gaan lijden.

En de overheid? Er was al geen serieuze tegenactie bij het EU-pulsvisserijverbod. Het beleid lijkt er nu op gericht om de kottervisserij de nek om te draaien. Brandstofvergoeding voor kottervissers blijft uit. Alles moet groen, ten koste van wie en wat dan ook. O ja, de vissers kunnen gebruik maken van de ‘saneringsregeling visserij’, een uitkoopregeling van de overheid. Deze heeft hiervoor 155 miljoen euro beschikbaar. Vissers kunnen zich onder voorwaarden aanmelden. Gesaneerde viskotters moeten voor 1 april 2024 worden gesloopt. Het geld dat de vissers krijgen mag niet gebruikt worden om andere initiatieven in de visserij te ontplooien. Die voorwaarden komen natuurlijk knalhard aan bij de hardwerkende vissers, de vissersfamilies en de vissersgemeenschappen.

Alsof dat allemaal nog niet genoeg is, moeten ook de garnalenvissers het binnenkort ontgelden. Vanaf 1 januari 2023 krijgen zij te maken met strenge regels rond stikstofnormen, urenregelingen en vaarvolgsystemen. Deze leiden tot extra beperkingen en kosten.

De Nederlandse visserij heeft in het verleden aangetoond veerkrachtig te zijn, maar is zij nog in staat om de huidige crisis te overleven? Kunnen we over tien jaar nog zulke plaatjes in onze haven maken? Het gaat natuurlijk niet om de mooie plaatjes maar om het feit dat er nog kotters zijn om verse vis uit onze eigen Noordzee te halen. Verse en gezonde Noordzeevis zou wel ‘ns zeldzaam kunnen gaan worden…

Fotobijschrift: Volle bak aan de Trawlerkade. In het midden en rechts daarvan zien we de garnalenkotters. Links van het midden steken de gieken van enkele ontmantelde kotters boven die van de kleinere garnalenkotters uit. Foto: Erik Baalbergen