In deze rubriek staan we stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor het voormalige Velserbad.

Door Erik Baalbergen

IJmuidens eerste overdekte zwembad, het Velserbad, heeft gestaan aan de Briniostraat, op de hoek met de Lorentzstraat, zo tussen de Rijks HBS aan de Briniostraat en de Willem de Zwijgerschool aan de Platanenstraat. Veel wat oudere IJmuidenaren hebben hier hun eerste zwemslagen liggen en hun zwemdiploma’s gehaald. Het karakteristieke gebouw is al weer ruim veertig jaar geleden gesloopt. Bij deze een overzicht van de geschiedenis van het Velserbad.

De Put

Tot begin jaren dertig van de vorige eeuw zijn zwemlustige IJmuidenaren vooral aangewezen op de zee of het Noordzeekanaal bij de sluizen. Overdekt zwemmen kun je vanaf 1924 in Stoop’s Bad in Overveen. In 1933 krijgt IJmuiden een eerste eigen zwembad, weliswaar nog niet overdekt.

De in 1928 opgerichte Velser Zwemvereeniging (VZV) krijgt toestemming om de met water gevulde bouwput van de spuisluis ten noorden van de Noordersluis tijdelijk in te richten als openluchtzwembad. Er komen zelfs faciliteiten als kleedhokjes bij. Op 20 mei 1933 opent burgemeester Rambonnet het als ‘Zwembad Spuikanaal’. In de volksmond heet het gewoon ‘De Put’. De bouwput mag gebruikt worden zolang de bouw van de spuisluis op zich laat wachten.

Overdekt

In 1936 besluiten de gemeente Velsen en de VZV tot de bouw van een overdekt zwembad, het Velserbad. Een eerste beoogde locatie in park Velserbeek valt af. De keuze valt op een terrein aan het Tiberiusplein. Aan de Briniostraat, op de zuidwestelijke hoek met de Lorentzstraat, verrijst een gebouw naar ontwerp van architect A. Koster. De bouwkosten worden gedeeld door de gemeente Velsen en particulieren.

Het werk wordt gegund aan de laagste inschrijver, de Haarlemse aannemer A. van Varik. Het metselwerk voor het Velserbad wordt uitbesteed aan Jan Stolk uit Velsen. De bouw start najaar 1936 en verloopt voorspoedig. Begin april 1937 wordt, onder het toeziend oog van de lokale pers, het eerste dakspant overeind gezet. Een leuk filmpje van de bouw en de opening is te zien op YouTube, onder zoekterm “IJmuiden opening Velserbad”.

NV Velserbad

VZV denkt het Velserbad sluitend te kunnen exploiteren via de in oktober 1936 opgerichte NV Bad- en Zweminrichting Velserbad. De voorziene tarieven zijn 40 cent voor volwassenen en 25 cent voor kinderen. Daarnaast komen er diverse abonnementen. Opvallend is dat een abonnement voor heren zo’n 10% duurder is dan voor dames. Bij de opening van het Velserbad liggen de prijzen toch iets lager. Voor een los bad inclusief handdoek en zeep betaalt een volwassene 35 cent en een kind 20 cent.

Het Velserbad krijgt een bassin van 11 bij 25 meter, met een waterdiepte van 70 centimeter oplopend tot 3 meter. Bijzonder is dat het bassin tien patrijspoorten heeft voor onderwaterverlichting met schijnwerpers. Op de begane grond bevinden zich de entree, de hal, kantoren, een badinrichting met twee kuipbaden en zes douches, bergruimte, een overdekte fietsenstalling en de technische installaties. De verdieping bevat de zwemzaal met het bassin, kleedkamers, douches en balustrades voor toeschouwers.

Magazijn Nederland aan de Zeeweg krijgt de opdracht om de benodigde badpakken en handdoeken voor het Velserbad te leveren. De badpakken – in die tijd dragen zowel mannen als vrouwen een badpak – worden voorzien van de initialen VB. De handdoeken krijgen de volledige naam Velserbad.

Welkom in ons bad

Op donderdagavond 17 juni 1937 wordt het Velserbad officieel geopend. De plechtigheid wordt bijgewoond door vertegenwoordigers van de gemeente en van de regionale en landelijke zwemwereld. De openingsrede wordt uitgesproken door plaatsvervangend-commissaris van de NV Velserbad P. Borst namens de wegens vakantie afwezige president-commissaris J.H. Levenkamp.

Na de toespraak springen de twee jeugdige VZV-leden Maartje Koster en Frans Kwak, van de hoge duikplank waarbij ze een doek met de tekst “Welkom in ons bad” ontrollen. Na nog enkele toespraken volgen zwemdemonstraties door onder andere Nederlands’ beste zwemsters Willy den Ouden, Rie Mastenbroek, Nina Senff en Jopie Waalberg, een demonstratie van de IJmuider Reddingsbrigade en een waterpolowedstrijd tussen VZV en Neptunus.

Een dag later mag het gewone publiek kennis maken met het overdekte zwembad. Veel IJmuider zwemliefhebbers weten het Velserbad te vinden voor zwemlessen, club- en schoolzwemmen, diplomazwemmen, vrij zwemmen, zwem- en waterpolowedstrijden, de damesuurtjes en als badhuis. Vier maanden na de opening verwelkomt het bad al de vijfentwintigduizendste zwemklant.

Kolenschaarste, verval en sluiting

Door de Tweede Wereldoorlog en de evacuatie wordt het bad steeds minder bezocht, groeien de financiële tekorten en wordt er minder onderhoud gepleegd. Na de oorlog komen de zwemactiviteiten wel weer op gang, maar moet het Velserbad regelmatig de deuren sluiten wegens kolenschaarste. Vanaf eind januari 1946 gaat het bad weer open op donderdagen, vrijdagen en zaterdagen.

Vanwege verminderde inkomsten en achterstallig onderhoud raakt het Velserbad langzaam in verval. Na een ernstig geval van kolendampvergiftiging in oktober 1948 wordt het Velserbad steeds meer in de gaten gehouden door de GGD. In 1949 dreigt de gemeente Velsen de exploitatievergunning niet te verlengen omdat verantwoord zwemmen niet meer mogelijk is door tal van tekortkomingen en gebreken aan het bad en rond de hygiëne. De gemeente trekt per 7 augustus 1950 de vergunning in zodat het Velserbad noodgedwongen de deuren moet sluiten. Noodreparaties en conclusies dat het zwemwater veilig is mogen niet baten.

Renovatie en heropening

Tussen 1950 en 1955 blijft het Velserbad op last van de gemeente gesloten. Intussen voeren NV Velserbad en de gemeente gesprekken over een oplossing. De gemeente neemt uiteindelijk het Velserbad over en laat het grondig renoveren. Sportwethouder De Boer is de grote drijvende kracht achter de renovatie en heropening van het Velserbad.

In februari 1955 is het Velserbad weer klaar voor gebruik. Op zaterdagavond 26 februari 1955 wordt het bad tijdens een feestelijke bijeenkomst officieel geopend door burgemeester Kwint. Na zijn openingstoespraak wordt het ‘Schaap te water’ gelaten, een spectaculaire lichtshow in het water waarbij Velsens gemeenteschaap compleet met vaan een hoofdrol speelt. Het hele weekend vinden er diverse demonstraties en wedstrijden plaats in het bad.

IJzeren haak

Nog tientallen jaren brengt menig IJmuidenaar vele uurtjes in het Velserbad door met zwemles, schoolzwemmen, wedstrijden en vrij zwemmen. Wie herinnert zich niet de kurken en de wrede en onverbiddelijke ijzeren haak van de badjuf of badmeester bij de schoolzwemlessen?

In februari 1977 besluit de gemeente dat het Velserbad, na opening van het nieuwe recreatiebad De Hoogeberg aan de Trompstraat, gesloten zal worden. Het qua indeling en functionaliteit hopeloos verouderde Velserbad voldoet niet meer aan de eisen aan het gebruik voor zwemles, sport en recreatie. Zwemles voor kleine kinderen is onmogelijk vanwege de waterdiepte van 70 centimeter. De KNZB heeft besloten dat er geen zwem- en waterpolowedstrijden gehouden mogen worden. De Velser zwemclubs zijn uitgeweken naar zwembaden in andere plaatsen.

Sluiting

Een upgrade van het Velserbad zal de gemeente te veel kosten. Wel zal tot de sluiting nog het noodzakelijke onderhoud gepleegd worden. Op 9 december 1978 wordt De Hoogeberg geopend. Diezelfde maand, in de week voor kerst, wordt het Velserbad definitief gesloten.

In het jaar na de sluiting van het Velserbad wordt nog gesproken over verbouwing van het pand voor huisvesting van het Witte Tejater, dat nog in de voormalige PEN Centrale zit. Maar deze verhuizing gaat niet door en het voormalige Velserbad wordt gesloopt om plaats te maken voor appartementen.

Fotobijschrift: Het Velserbad aan de Briniostraat gezien in zuidwestelijke richting, in 1978. Foto: P. Korpershoek, Noord-Hollands Archief / Beeldcollectie van de gemeente Velsen, inv.nr. 8420