In deze rubriek staan we stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de Stolpersteine, struikelstenen, die op enkele plekken in IJmuiden geplaatst gaan worden.

Door Erik Baalbergen

Over enkele dagen vindt in de Huygensstraat, niet ver van de Julianabrug, een bijzondere ceremonie plaats. Tijdens de plechtigheid worden vier zogenaamde ‘struikelstenen’ geplaatst in het trottoir voor de woning van nummer 10 rood. Is het dan echt de bedoeling dat de achteloze voorbijganger voor het huis struikelt? Nou, gelukkig is dat struikelen figuurlijk bedoeld. De struikelsteen vraagt aandacht van de voorbijganger voor het persoonlijke verhaal van voormalige bewoners van de woning waarvóór de steen ligt. Ik duik even in de achtergronden van de struikelsteen, of op z’n Duits: Stolperstein.

Joodse Velsenaren

In oktober 2023 is vanuit de Historische Kring Velsen de werkgroep Stolpersteine Velsen opgericht. De werkgroep zet zich in voor het plaatsen van Stolpersteine, struikelstenen, een voor elke tijdens de Tweede Wereldoorlog vermoorde Joodse inwoner van Velsen. Het plaatsen van de struikelstenen is een vervolg op het op 4 mei 2023 verschenen boek ‘Op zoek naar een plaats om thuis te komen’ van Trudi Bos, over de geschiedenis van de Joodse inwoners van Velsen. 

Huize Dina

In totaal zijn er tijdens de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog vijfenvijftig Joodse Velsenaren vermoord of omgekomen. Onder hen bevinden zich vijftien meisjes die tot in 1942 in Huize Dina woonden. Huize Dina aan de Duinlustparkweg in Santpoort-Zuid was sinds 1930 een opvanghuis voor Joodse meisjes. De meisjes werden in maart 1942 door de Duitsers opgepakt. Begin 1943 werden ze vanuit Amsterdam overgebracht naar kamp Westerbork. Uiteindelijk werden twaalf van hen in Sobibor en drie van hen in Auschwitz vermoord. Ter herinnering aan deze slachtoffers zijn in oktober 2018 op initiatief van de Historische Kring Velsen vijftien struikelstenen in het trottoir vóór het pand geplaatst. Een informatiebord bij deze struikelstenen vertelt het trieste verhaal van deze meisjes.

Persoonlijk monument

Een struikelsteen is een persoonlijk monument voor een slachtoffer van de Jodenvervolging. Alle struikelstenen, die door heel Europa al geplaatst zijn of nog geplaatst worden, vormen met elkaar het project Stolpersteine van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Op basis van het citaat ‘Een mens wordt pas vergeten als zijn naam vergeten wordt’ uit de Joodse Talmoed, wordt een steen met de naam van een slachtoffer geplaatst vóór het huis waar hij of zij als laatste vrijwillig heeft gewoond, voor het verplichte vertrek. Een struikelsteen bestaat uit een betonnen steen met een messing plaatje waar de tekst ‘Hier woonde’ met de naam en de geboorte- en overlijdensdatum is ingegraveerd.

Bijna alle Joodse Velsenaren werden verplicht om uit Velsen naar Amsterdam te vertrekken. Voor de meesten is dat tussen 2 en 6 maart 1942. De werkgroep Stolpersteine Velsen onderzoekt waar deze mensen precies hebben gewoond, informeert de nabestaanden, neemt contact op met de huidige bewoners en zorgt ervoor dat zij geïnformeerd worden over de geschiedenis van hun huis. De gemeente Velsen ondersteunt het initiatief van de werkgroep en heeft een subsidie beschikbaar gesteld voor aanschaf van in totaal veertig struikelstenen.

Stilstaan

Op 20 juli 2024 worden dus de eerste vier struikelstenen in IJmuiden geplaatst, vóór het huis op Huygensstraat 10 rood, ter herinnering aan de familie Hamburger. Naar verwachting zullen Amerikaanse familieleden hierbij aanwezig zijn. Later dit jaar volgt de plaatsing van andere struikelstenen in IJmuiden: in de Kanaalstraat, de Prins Hendrikstraat en voor een ander huis aan de Huygensstraat. In totaal zullen dit jaar twaalf stenen in de gemeente Velsen geplaatst worden. Mocht jij of u zo’n steen tegenkomen, sta er dan gewoon ’s bij stil en lees de tekst.

Fotobijschrift: De vijftien struikelstenen in het trottoir voor het pand van Huize Dina aan de Duinlustparkweg in Santpoort-Zuid. Foto: Erik Baalbergen