In deze rubriek staan we stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de dorpsomroeper Pirovano.

Door Erik Baalbergen

In een eerdere aflevering in deze rubriek passeerde de IJmuider dorpsomroeper Willem Bakker, beter bekend als Vodje, de revue. In IJmuiden wordt Vodje opgevolgd door Pirovano, die al omroeper van onder meer Velseroord is. Hoewel omroepers rond de vorige eeuwwisseling overbodig worden, omdat steeds meer mensen zelf kunnen lezen en kranten gemeengoed worden, blijft Pirovano tot rond 1930 actief in de straten van Velsen.

De jonge Pirovano         

Johannes Josephus Pirovano ziet het levenslicht op 21 juli 1856 in een huisje in de zuidelijke Breesaap, als zoon van Johannes Gerardus Pirovano en Trijntje Welboren. Zijn vader werkt later bij de aanleg van het Noordzeekanaal. Ook Pirovano zelf steekt daar zijn handen uit de mouwen. Op 13 december 1882 trouwt hij op zesentwintigjarige leeftijd, als arbeider, in Heemstede met de vier jaar jongere Neeltje Mozer. Neeltje is geboren in de Haarlemmermeer. In haar meisjestijd werkt Neeltje op een blekerij in de Glip bij Bennebroek. Ten tijde van haar huwelijk is zij dienstbode.

Koekoek

Het jonge paar gaat op de Glip in Heemstede wonen en krijgt daar twee kinderen. Pirovano is dan onder meer arbeider en schipper. In oktober 1885 verhuist het gezin naar Velsen en gaat op de Koekoek in Velseroord wonen. De Koekoek ligt tussen de huidige Pieter Vermeulenstraat en Plein 1945. Hier krijgt het paar nog vier kinderen. Pirovano is dan onder meer koopman.

Later, zo rond de eeuwwisseling, is Pirovano tuinder en landbouwer. Het paar kan voor negen cent de meter land kopen en een eigen boerderijtje beginnen op de Heide, het latere Velseroord en weer later IJmuiden-Oost. Het weiland lag aan de Zeeweg, tegenover de eerste houten school van meester Pieter Vermeulen tussen de Kalverstraat en de Engelmundusstraat. Pirovano verkoopt onder meer rabarber uit eigen tuin, voor de vaste prijs van een kwartje per bos.

Hoort, burgerij, hoort!

Pirovano is vooral bekend als dorpsomroeper in Velseroord. Met een koperen bel en slagblad en de roep: “Hoort, burgerij, hoort!” loopt hij door de straten en vraagt de aandacht van de bewoners. Met luide stem brengt hij vervolgens mededelingen vanuit het gemeentebestuur van Velsen, lokale nieuwtjes en reclameboodschappen van winkeliers en verenigingen. Zeg maar een soort Jutter|Hofgeest in podcastvorm!

Als omroeper Vodje in IJmuiden is gestopt, wordt Pirovano ook omroeper in IJmuiden. Volgens IJmuidenonderzoeker en journalist Jan van Baarsel moet IJmuiden wel erg wennen aan de nieuwe omroeper, vooral aan zijn verstaanbaarheid. Als viskoppen openlijk kritiek op zijn uitspraak geven, besluit Pirovano zijn berichten met ‘Jullie kunnen allemaal de moord stikken’ en haast hij zich terug naar Velseroord. Maar ook daar is niet alles koek en ei. Na zijn ‘Hoort, Burgerij, hoort!’ klinkt het dikwijls uit de kelen van kwajongens: ‘Pirovano wordt vermoord!’.

Nog niet moe

Maar Pirovano is een graag geziene en gehoorde omroeper in Velsen. In een nieuwjaarswens in de oudejaarseditie van de IJmuider Courant van 1919 laat hij weten: ‘Nu de tijd is normaal. Wenscht de omroeper den burgers van de gemeente Velsen allemaal. Een gelukkig nieuwjaar toe. Hij is het omroepen voor 1920 nog niet moe. J.J. Pirovano’.

Op woensdag 21 juli 1926 brengt het muziekkorps ‘Voorwaarts’ een serenade aan Pirovano ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag. Voorwaarts en de zangvereniging ‘De IJmuider Volksstem’ bieden hem daarbij ook twee bloemstukken aan.

Pirovano’s vrouw Neeltje overlijdt op 2 mei 1928 op achtenzestigjarige leeftijd in hun huis op Heidestraat 26. Pirovano blijft op dat adres wonen en overlijdt zelf plotseling ruim vier jaar later, op vijfenzeventigjarige leeftijd, op 18 jul 1932.

Pirovanoklok

Pirovano heeft zijn sporen tastbaar en hoorbaar in het hedendaagse IJmuidense nagelaten! In de eerste helft van de jaren zestig van de vorige eeuw zamelt een comité geld in voor de aanschaf van een carillon voor in het nieuwe stadhuis van Velsen aan Plein 1945. Een van de nazaten van Pirovano denkt: ‘Als straks de stemmen van de klokken van ons eigen carillon in de toren van het nieuwe stadhuis zullen klinken, zal weer, net als vroeger, iedereen luisteren’. En aldus ontstaat het plan binnen de familie Pirovano om geld bij elkaar te leggen voor een klok in het carillon ter herinnering aan hun voorouder, die als omroeper ook met een bel ieders aandacht vroeg.

Naar aanleiding van een vraag van mij over deze klok, heeft Velsens stadsbeiaardier Wim Ruitenbeek in het Noord-Hollands Archief in Haarlem gevonden dat de familie Pirovano 250 gulden heeft geschonken voor de aanschaf van een Pirovanoklok. Uiteindelijk is klok ‘Fis3’ de Pirovanoklok geworden. Deze klok draagt de tekst: ‘J.J. Pirovano 1858-1932 D.D. Fam. Pirovano’. Weliswaar is het vermelde geboortejaar onjuist, maar de bedoeling is goed! Zo hebben we, telkens wanneer klok Fis3 in de beiaard van ons stadhuis klinkt, nog een hoorbare herinnering aan de laatste dorpsomroeper van IJmuiden. Als je goed luistert hoor je na het klinken van Fis3 nog het “Hoort, burgerij, hoort!”

Hoofdfoto: Omroeper Pirovano, uitgerust met de omroepbel tijdens de uitoefening van zijn functie, 1918. Foto: Noord-Hollands Archief / Beeldcollectie van de gemeente Velsen, inv.nr. 8953