In deze rubriek staan we stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor het hoge grondwaterpeil in en bij de duinen.
Door Erik Baalbergen
Het zal weinigen zijn ontgaan dat we na de zomer steeds meer grondwater in onze omgeving aan de oppervlakte kunnen zien. Ook veel kelders en kruipruimten blijven niet droog. We zijn wel gewend dat we rond de wintermaanden her en der wat meer water tegenkomen, maar dit jaar is het door de vele regen, waarop we vanaf half oktober getrakteerd zijn, wel erg veel in en rond IJmuiden.
Heerenduinen
Zo kunnen we al wekenlang ‘genieten’ van het vogelrijke ‘Heerenduinmeertje’ dat langs de Heerenduinweg op het veld tussen het zwembad De Heerenduinen en het Schapenlandje is ontstaan. Een wandelingetje met je hond kun je hier wel vergeten. Misschien kun je hier nu wel je goudvis, zeehond of alligatortje uitlaten?
Ook bij de IJmuiderslag aan het einde van de Heerenduinweg, waar jaarlijks rond de wintermaanden al een rijbaan onder water staat, kunnen we dit jaar beter spreken van een vaarweg dan een rijweg. De hele T‑splitsing, inclusief de naastgelegen voet- en fietspaden, is veranderd in een duinmeer. De auto’s kunnen er nog net doorrijden, mits zij de met gekleurde pylonnetjes afgezette ‘vaargeul’ volgen. De pylonen zijn daar door eigenaar De Bie van strandtent Beach Inn neergezet, zodat bezoekers zich niet hoeven laten afschrikken door de grote plas water. Dit water mag vanwege natuurwetgeving niet zomaar worden weggepompt. Je kunt het ook positief zien: met een ritje door de vaargeul worden je banden, velgen en bodemplaat gratis schoongespoeld!
Grondwater
Grondwater hoort nu eenmaal bij duinen. Omdat neerslag snel in een zandbodem wegzakt, vormt een duingebied letterlijk een groot grondwaterreservoir. Bij veel neerslag, zoals rond de winter, stijgt het waterpeil van dit reservoir. In drogere periodes zakt het peil weer. Door de zuigende werking van zand is het grondwaterpeil in het duingebied aan de kust hoger dan de zeespiegel, de duinvalleien en de lager gelegen aangrenzende gebieden bij de binnenduinranden. De T-splitsing aan het einde van de Heerenduinweg ligt in duinvallei. Het Heerenduinmeertje ligt aan de voet van een hoog binnenduingebied, waar onder andere de Sparrenberg en het Slingerduin deel van uitmaken.
Afwatering
Met de grote hoeveelheid regen van de laatste maanden is het grondwaterpeil in de duinen wel erg hoog. Vroeguh, nog voor de aanleg van het Noordzeekanaal, waterden onze duinen van nature af via onder meer de ringsloot van de Breesaap en het ‘Velsergat’ naar zee, en via de vele duinbeekjes, zoals de Willemsbeek, de Tussenbeek en de Engelmundusbeek, naar het Wijkermeer. Door de aanleg van het Noordzeekanaal zakte het grondwaterpeil in ons duingebied. Mede door grondwaterwinning in de Kennemerduinen ten zuiden van ons bleef het grondwaterpeil laag. De afgelopen bijna anderhalve eeuw is IJmuiden op en in de duinen en langs de binnenduinrand gebouwd op betrekkelijk droge zand- en duingrond.
Rond de laatste eeuwwisseling stopte waterleidingbedrijf PWN de waterwinning in de Kennemerduinen. Daarna herstelde de natuurlijke grondwaterspiegel zich weer in en rond dit gebied. Goed voor de natuur maar minder leuk voor de mensen. Bewoners van de aangrenzende woonwijken kregen te maken met wateroverlast onder hun woningen. We zien het hoge grondwaterpeil nu ook bijna overal om ons heen, in IJmuiden vooral op en rond de Heerenduinweg, onze zuidelijke randweg langs de binnenduinrand en door de duinen. De verwachting is dat de overlast de komende jaren met grotere neerslaghoeveelheden zal toenemen.
IJsbaan
Ten slotte nog even terug naar het Heerenduinmeertje. Toen Koning Winter twee weken geleden zich dit jaar voor het eerst liet zien met enkele graden onder nul, veranderde het meertje in een mooie ijsvlakte. Dit is goed te zien op de bijgaande foto, gemaakt op de vroege zaterdagmorgen bijna twee weken geleden. De baan lag er nog verlaten bij, en er was geen ijsmeester, schaatser of koek-en-zopiekraam te bekennen. Ik kan proefondervindelijk melden dat het ijs ook nog te dun was en er een grasmaaier nodig zou zijn om de ijsvlakte eerst te effenen.
Helaas bleef het begin december bij een speldenprik. Zou IJmuiden zich bij een volgende periode onder nul met deze baan kunnen opmaken om de eerste schaatsmarathon van deze winter te organiseren en daarmee een lange neus maken naar de voor de hand liggende kandidaten Haaksbergen, Noordlaren, Bergum en Winterwijk? Een ijs- of desnoods krabbelbaantje, zoals in vroegere winters op het Rooie Veldje, de Rolschaatsbaan of zelfs Plein 1945, zou al welkom zijn!
Fotobijschrift: De Heerenduinmeerijsbaan, bijna twee weken geleden. Foto: Erik Baalbergen