Wekelijks staat Erik Baalbergen stil bij een IJmuidens onderwerp, naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor het typisch IJmuider Thalia Theater. Op dinsdag 28 april 2020 is het precies 100 jaar geleden dat Thalia haar deuren opende als ‘Schouwburg-Bioscoop-Concertzaal Thalia’. Goede reden om, verspreid over drie afleveringen, in Thalia’s lange en typisch IJmuidense geschiedenis te duiken en met de huidige eigenaren naar het heden te kijken. Deze week het eerste deel.
Het markante Thalia Theater aan de Breesaapstraat is 130 jaar geleden gebouwd als Oud-Katholieke kerk. Na de opening van het Noordzeekanaal in 1876 kiest een groeiend aantal vissersschepen de monding aan de zeezijde van het nieuwe kanaal als veilige haven voor het lossen van hun lading. IJmuiden begint zich al snel stormachtig te ontwikkelen als vissersplaats. Steeds meer vissers uit andere vissersplaatsen vestigen zich met hun gezinnen in IJmuiden. En vaak nemen zij hun geloof mee. Vanuit Egmond en Den Helder komen vooral veel Oud-Katholieken in het jonge IJmuiden wonen. In 1878 wordt een stuk grond gekocht voor een eigen kerk maar tot een daadwerkelijke kerkbouw komt het voorlopig nog niet. Later blijkt deze bouwgrond onderdeel te zijn van de door het Rijk te onteigenen gronden voor de aanleg van de vissershaven. Er volgt jarenlang gedoe over deze kwestie.
Vanaf 1888 houdt de Oud-Katholieke gemeente haar kerkdiensten in een gehuurd lokaal in het Hotel Willem Barendsz aan de Kanaalstraat. Voor de bouw van een kerk met pastorie kopen zij uiteindelijk een stuk grond aan de Breesaapstraat, tegenover de openbare lagere school. Het ontwerp van het kerkgebouw in neorenaissance stijl is van architect T.J. van Harderwijk uit Utrecht. De bouw van de kerk wordt gegund aan de dan nog minderjarige aannemer J.C. van Vendeloo uit Velsen. In juli 1889 begint deze met het grondwerk. Op 13 augustus 1889 wordt de eerste steen gelegd. Op 8 mei 1890 wordt de Oud-Katholieke Kerk aan de Breesaapstraat ingewijd door de Oud-Katholieke bisschop van Haarlem, Mgr. J.C. van Rinkel. De kerk is gewijd aan Engelmundus, een van de eerste evangeliepredikers in onze contreien. De Oud-Katholieke gemeente groeit snel. De kerk aan de Breesaapstraat wordt al gauw te klein en de gemeente heeft behoefte aan meer kerkruimte.
Besloten wordt tot de bouw van een veel grotere kerk aan de Koningin Wilhelminakade. In 1907 wordt deze nieuwe Engelmunduskerk ingewijd. Het in ongebruik geraakte kerkgebouw aan de Breesaapstraat wordt eerst nog enkele jaren verhuurd en in 1913 verkocht, onder de voorwaarde dat de kerk voorlopig geen uitgaansgelegenheid wordt. In deze jaren wordt het gebouw eerst gebruikt als mandenmakerij van de firma Groen en daarna als pakhuis met een nettenboeterij op zolder. Na enkele jaren koopt een ‘financieel sterke combinatie’ het pakhuis van de Visscherij-Maatschappijen Rosa en Hansa, met de bedoeling deze te verbouwen tot schouwburg, bioscooptheater en concertzaal.
In 1919 wordt de voormalige kerk door aannemers J. Lindhout en J. de Waard verbouwd tot theater-bioscoop naar een ontwerp van J.T. Cramer. De voorgevel wordt gepleisterd en voorzien van een Art Deco uiterlijk. In september van dat jaar geeft de IJmuider Courant een uitvoerige beschrijving van de plannen voor ‘Schouwburg-Bioscoop-Concertzaal Thalia’. De naam Thalia verwijst naar de muze van het blijspel. Thalia is voor die tijd een modern theater met ruime zitplaatsen voor 350 personen in de zaal en 200 personen op het balkon, een groot toneel, orkestbak, ruime voorzieningen “back stage” voor de artiesten, centrale verwarming, elektrische verlichting, modern sanitair, brandblusinstallatie, nooduitgangen en “tochtvrij afsluitbare toegangen”. De naastgelegen voormalige pastorie wordt ingericht als koffiekamer. In 1922 wordt hier, eveneens naar ontwerp van J.T. Cramer, een kleine concertzaal achter gebouwd. De IJmuider Courant schrijft ten tijde van de opening lyrisch over Thalia: ‘De schouwburg, die zowel uitwendig als inwendig aan hooge aestetische eischen voldoet en ook beantwoordt aan vereischten van comfort, hygiène en veiligheid, is een waar sieraad en een groote aanwinst voor onze plaats.’
De officiële opening van Thalia voor genodigden vindt plaats op woensdag 28 april 1920. De avond wordt geopend met een toespraak door directeur Otter en het spelen van de ‘Thalia-marsch’. De genodigden genieten vervolgens van een feestelijk variété-programma met zang en muziek, voordrachten, een optreden van het beroemde “Duo Weston” en een vertoning van de voor die tijd populaire film De Oesterprinses met Ossi Oswalda. Een verslaggever van de IJmuider Courant, die een half uur te laat binnenkomt, heeft duidelijk meer oog voor de dames: ‘Als daar maar animo voor is, dan weten de dames te IJmuiden wel groot toilet te maken en doen ze daarin voor haar grootsteedsche zusters beslist niet onder, integendeel zouden we zeggen’. Gelukkig geeft hij ook nog een korte beschrijving van de rest van de openingsavond. Hij schrijft nog wel bewonderend over Thalia’s eigen vaste orkest met een selectie van ‘suprakrachten’ uit de IJmuider Kunstkring die spelen op vleugelpiano, orgel, cello en viool.
Donderdag 29 april vindt de opening plaats voor het “gewone” publiek met een optreden van het Duo Weston en vertoning van de film ‘De Oesterprinses’.
Op de foto van ca. 1900 zien we de Breesaapstraat met de Oud-Katholieke kerk, het latere Thalia. De foto is gemaakt door de IJmuidense fotograaf Leo P. Tismeer, Noord-Hollands Archief / Foto’s Gemeente Velsen, nr. KNA001019213