In deze rubriek staan we stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor een blik in de geschiedenis van de Stadsschouwburg Velsen.

Door Erik Baalbergen    

In november 2022 stemt de gemeenteraad van Velsen unaniem voor de verbouwing van de Velsense Stadsschouwburg. De uitvoering van zo’n operatie begint natuurlijk met de sloop van datgene wat moet verdwijnen. Al enige tijd is de schouwbrug afgehekt en is het stuk naastgelegen Wilgenstraat afgesloten. Begin van deze maand – we schrijven juli 2025 – is het sloopbedrijf Roy van Berkel gestart met de sloop van de aanbouwen aan de voorzijde en aan de kant van de Wilgenstraat. Zonder deze aanbouwen lijkt het net of het oude Rex Theater weer is verrezen.

Rex Theater

Een duikje in de geschiedenis. In de jaren dertig van de vorige eeuw wil mevrouw Dekker, een zakenvrouw uit Amsterdam, een bioscoop bouwen aan het Tiberiusplein in IJmuiden. Helaas is dat terrein al bestemd voor het nieuwe Velsense hoofdbureau van politie, dat daar inderdaad begin 1940 wordt geopend. Uiteindelijk koopt mevrouw Dekker begin 1938 een perceel op de hoek van de Groeneweg en de Wilgenstraat voor de bouw van een ‘sobere en strakke’ bioscoop. Zij neemt meteen een optie op een naastgelegen perceel, zodat zij later de bioscoop kan uitbreiden met een groot toneel tot schouwburg.

Spoedig na de aankoop start aannemer Cupido met de bouw. Het gebouw naar ontwerp van de architecten vader en zoon Noorman wordt in vijf maanden neergezet. De bioscoop wordt voorzien van de modernste projectie- en geluidsapparatuur. De bioscoopzaal en de twee loges bieden ruimte aan 450 bezoekers. Veiligheid en comfort voor de bezoekers krijgen grote aandacht. Het complex huisvest verder een vergaderzaal, een koffiekamer en een directiewoning met dakterras. Mevrouw Dekker voert zelf de directie. Haar zoon wordt de “filmoperateur”. Het Rex Theater wordt op 22 september 1938 officieel geopend met een feestvoorstelling voor genodigden. Voor de pauze verricht Velsens burgemeester Kwint de officiële opening. In de pauze wordt iedereen getrakteerd op koffie; de dames krijgen gebak en de heren een sigaar.

In 1941 koopt mevrouw Dekker het aangrenzende perceel. Pas in 1950 dient zij een plan in voor de verbouwing tot schouwburg volgens een ontwerp van architecten Ten Holt en Bijvoet. De uitbreiding bestaat uit een foyer, een grotere zaal met balkon, een toneel met orkestbak en kleedkamers. Het aantal bezoekers wordt uitgebreid tot 663. Vanaf oktober 1950 vindt de verbouwing plaats. In het staartje van deze verbouwing vinden in de eerste maanden van 1951 al diverse filmvoorstellingen plaats in het Rex Theater. Op woensdagavond 11 april 1951 wordt bij de viering van het twaalfeneenhalfjarig bestaan Rex officieel als schouwburg geopend.

Stadsschouwburg

In 1962 koopt de gemeente Velsen het Rex Theater van mevrouw Dekker. Het complex wordt vanaf begin 1963 wederom verbouwd. Op 17 september 1963 wordt de ‘Stadsschouwburg Velsen’ feestelijk geopend. De schouwburg kan dan 735 bezoekers ontvangen. Een plan om de schouwburg nog verder uit te breiden tot concertzaal is nooit uitgevoerd. De schouwburg krijgt in de loop der tijden te maken met diverse verbouwingen. Na 1980 worden er geen films meer vertoond.

Na technische problemen met de toneeltoren vindt in de jaren 1988-1990 de laatste grote verbouwing plaats, naar ontwerp van de Velsense gemeentearchitect Siem Schaafsma. Hierbij wordt de toneeltoren vernieuwd, wordt het podium vergroot en komen er een nieuwe voorzijde, entree, foyer en garderobe. Na deze ingreep is er plek voor 700 bezoekers. Kleinere veranderingen zijn sindsdien de opening van de Rex Foyer op de eerste etage en de facelift van de theaterzaal in 2014.

Vanaf maart 2020 komt de stadsschouwburg in zwaar weer door de coronacrisis. Maar de directie zit niet bij de pakken neer. Mede dankzij een crowdfunding-campagne wordt de schouwburg voorzien van filmprojectieapparatuur en een projectiescherm. Op zaterdag 25 juli 2020 wordt het filmtheater in Stadsschouwburg Velsen geopend en worden er weer films vertoond in het voormalige Rex Theater.

Haventheater

En dan de huidige verbouwing. Per 1 augustus 2024 sluit de stadsschouwburg haar deuren voor een ingrijpende ‘vernieuwbouw’ van enkele jaren. Met een feestelijke finaleweek wordt in juli 2024 afscheid genomen van de Stadsschouwburg & Filmtheater Velsen in de huidige vorm. Op 3 november 2024 opent het Haventheater IJmuiden in de tennishal aan de Dokweg als tijdelijke schouwburg met plek voor 650 bezoekers haar deuren.

De verbouwing kost een hoop centjes. In een tijd dat Velsen ook moet bezuinigen, lopen de meningen over de verbouwing uiteen. De gemeenteraad heeft ingestemd met de verbouwing voor een bepaald bedrag, maar intussen is het duidelijk dat uitvoering van de oorspronkelijke plannen meer gaat kosten.

Grote broek?

Zou Velsen niet een al te grote broek aantrekken met het nieuwe schouwburgcomplex? Zelf ga ik jaarlijks zo’n vier á vijf keer naar een voorstelling in onze stadsschouwburg. Het laatste theaterseizoen dus in het Haventheater IJmuiden. Persoonlijk vind ik het Haventheater een prima locatie. Het is ruim opgezet, en als je binnen bent en de lichten uitgaan ervaar je gewoon het schouwburggevoel.

Oké, Velsen herbergt diverse verenigingen die ook oefenruimtes nodig hebben en voorstellingen willen geven. Het Witte Theater en Thalia zijn al enige tijd gesloten, en alternatieve oplossingen zijn gevonden. Velsen wil met de vergrote schouwburg ruimte bieden aan deze verenigingen. Dat streven is toe te juichen.

Maar zouden we niet hetzelfde – en wellicht iets meer – voor minder geld bereiken als we het Haventheater IJmuiden behouden voor als ‘stadsschouwburg’, het nu weer zichtbare Rex Theater inrichten voor repetities en voorstellingen van lokale verenigingen, het gebouw van de muziekschool aan het Schoolpad opknappen, en bijvoorbeeld het voormalige kerkje aan de Helmstraat zouden opknappen en inrichten als vlakkevloertheatertje? Als leek op de gebieden van theaterbeheer en politiek zie ik bij dit visioen ongetwijfeld van alles over het hoofd…

De Stadsschouwburg Velsen in 2025, na de sloop van de aanbouw aan de voorzijde en de rechterzijde. Foto: Erik Baalbergen