Velsen – De discussie over Tata Steel verdeelt inwoners in de regio IJmond al geruime tijd in twee kampen. Je hebt de groep mensen die het staalbedrijf in Velsen vooral associëren met de woorden vies, vervuilend en ongewenst, terwijl een andere groep lovend is met termen als innovatief, trots en kwaliteit. Een leven zonder Tata Steel is voor velen ondenkbaar, omdat het bedrijf zich in ruim een eeuw tijd heeft ontwikkeld tot een belangrijke economische factor binnen de regio. Op het terrein van het staalbedrijf werken zo’n tienduizend mensen aan de productie van hoogwaardig staal. Wie er zelf een kijkje wil komen nemen, kan deelnemen aan een door het bedrijf georganiseerde rondleiding, de burentour.

Door Raimond Bos

Het is vrijdagochtend, even voor 10.00 uur. Een groep belangstellenden verzamelt zich in het congrescentrum van het staalbedrijf aan de Wenckebachstraat. Deze straat is vernoemd naar Henri Wenckebach, die aan de wieg stond van het hoogovenbedrijf dat onder de naam Koninklijke Hoogovens zou uitgroeien tot een staalproducent van formaat. Wat dat formaat betreft, in letterlijke zin is het huidige Tata Steel een enorm bedrijf, met een grondoppervlak dat even groot is als de stad Bussum. Een bedrijf met een eigen haven, waar schepen direct vanaf de Noordzee terecht kunnen zonder het sluizencomplex bij IJmuiden te hoeven passeren. Ook een bedrijf met een eigen pelletfabriek, waar ijzererts wordt verwerkt tot pellets, een essentieel ingrediënt voor de productie van ruwijzer. Met deze eigen pelletfabriek kan Tata Steel efficiënt werken, hetgeen een voorsprong ten opzichte van de concurrentie oplevert.

Veiligheid

Voor deze ochtend hebben zo’n vijfentwintig belangstellenden zich aangemeld om aan de Burentour deel te nemen. Het woord ‘buren’ moet ruim worden geïnterpreteerd, want de bezoekers blijken ook van buiten de regio IJmond te komen: De Zaanstreek, Diemen, Utrecht… Zelfs iemand uit Noord-Brabant meldt zich bij tourgidsen Linda en Sonja. Omdat veiligheid op het fabrieksterrein een thema is dat constante aandacht vergt, worden alle bezoekers eerst voorzien van beschermingsmaterialen. Een rode stofjas, een veiligheidsbril en een valhelm moeten ervoor zorgen dat iedereen veilig aan de rondleiding kan deelnemen. Een speciale headset biedt de mogelijkheid om de uitleg van de tourgidsen te volgen en dient tegelijk als gehoorbeschermer in de tamelijk lawaaiige fabriek waaraan de groep uiteindelijk een bezoek zal brengen.

Cijfers

Met een touringcar rijdt de groep vanaf het congrescentrum als eerste naar de haven. Daar komen immers de grondstoffen binnen en begint het proces dat uiteindelijk leidt tot de productie van hoogwaardig staal. De twee gidsen vertellen zeer gedetailleerd over dat proces en over de maatregelen die Tata Steel inmiddels heeft genomen om vervuiling van de omgeving zo veel mogelijk tegen te gaan. Al snel duizelt het menigeen van de cijfers. Een gashouder, met een inhoud die zo groot is dat je er al het aardgas in zou kunnen opslaan dat een doorsnee gezin gedurende een hele eeuw verbruikt. Een torpedowagon op het eigen spoornetwerk van Tata Steel, die evenveel weegt als twee vliegtuigen van het type Boeing 747 inclusief passagiers. Een oven, waar de temperatuur oploopt tot maar liefst 2300 graden Celsius. Het zijn getallen waar je als buitenstaander nauwelijks een voorstelling van kunt maken.

Storing

Hoewel het produceren van staal in Velsen een continuproces is, blijkt tijdens deze Burentour toch een kink in de kabel te komen. Het geplande bezoek aan de oxystaalfabriek kan niet doorgaan, omdat door een softwarestoring de productie juist op dat moment stilligt. Ook de vaste uitwijkmogelijkheid in dergelijke gevallen blijkt niet beschikbaar te zijn. Snel plegen de gidsen wat telefoontjes, om vervolgens te besluiten om koers te zetten naar de dompelverzinklijn. Dit is de fabriek waar de geproduceerde staalplaten van een zinklaagje worden voorzien. Getoond wordt hoe een robot ervoor zorgt dat overtollig restmateriaal efficiënt weg wordt geschraapt. Voor deze klus werden tot enkele jaren geleden nog medewerkers van het staalbedrijf ingezet, maar inmiddels komt er geen mensenhand meer aan te pas. Sowieso verloopt vrijwel alles in de fabriekshal geheel geautomatiseerd. Hooguit tien mensen lopen er in de immense hal per dienst rond. Ze zijn voornamelijk bezig met het bewaken van de computergestuurde systemen.

Grafietregens

Veelvuldig haalde Tata Steel in de afgelopen jaren de media met berichten over grafietregens en de uitstoot van zware metalen. ,,Die grafietregens, daar zijn we niet trots op’’, vertellen de gidsen tijdens de Burentour. Direct voegen ze eraan toe wat er inmiddels gedaan is om dergelijke problemen te voorkomen. Zo is onder meer een complete hal gebouwd over een bedrijfsproces dat zich voorheen in de open lucht voltrok. Ook is een enorme filterdoekinstallatie geplaatst, waarover de meningen tamelijk verdeeld zijn. Een verbetering, vindt het staalbedrijf zelf. Achterstallig onderhoud, oordelen critici. Hoe het ook zij, deze installatie zorgt ervoor dat de uitstoot van schadelijke stoffen met zo’n tachtig procent is afgenomen. Onlangs hakte men bij het staalbedrijf de knoop door met betrekking tot ingrijpende wijzigingen in het productieproces. Over een aantal jaren zal Tata Steel het staal produceren met waterstof als brandstof en dat moet ervoor zorgen dat het een ‘groen’ bedrijf wordt.

Greenwashing

Dat het smerig is op het fabrieksterrein, valt niet te ontkennen. Vreemd is dat overigens niet, want er wordt gewerkt met grondstoffen die grotendeels in de open lucht bewaard worden en zich door de wind gemakkelijk kunnen verspreiden. Om dat tegen te gaan worden zowel de bergen met grondstoffen als de wegen eromheen voortdurend nat gehouden. Ook worden de wielen van passerende voertuigen op een bepaalde plek schoongespoten, zodat het materiaal niet verder over het terrein verspreid kan worden. En zo zijn er nog veel meer acties ondernomen om vervuiling te voorkomen. De gidsen besteden er graag aandacht aan, al benadrukken ze bij vertrek wel dat de Burentour niet bedoeld is om mensen te overtuigen. Dat ze er niet geheel in slagen om de scepsis bij de bezoekers weg te nemen, blijkt als we na afloop ons oor te luisteren leggen. ,,Ik vond het wel indrukwekkend om te zien, maar in feite is dit natuurlijk gewoon greenwashing’’, oordeelt een van hen. Milieudefensie definieert deze term als een marketingtruc die door bedrijven gebruikt wordt om duurzaam te lijken en zo hun imago op te poetsen.

Wie zelf eens aan de (gratis) Burentour van Tata Steel wil deelnemen, kan zich hiervoor op https://tatasteelevents.com/nl/burentour aanmelden. De eerstvolgende Burentour vindt plaats op 25 augustus.

Fotobijschrift: Bij hoge uitzondering mochten de deelnemers bij de dompelverzinklijn wat foto’s maken. Foto: Bos Media Services