We staan even stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de geschiedenis van het Apostolisch Genootschap in IJmuiden (deel 1).

Door Erik Baalbergen                             

Aan de Doorneberglaan in Zeewijk staat een ruim vijftig jaar oud maar modern ogend kerkgebouw. Het ligt tegen een duinrand en dicht bij de natuur. Een uitgelezen locatie voor het Pieter Vermeulen Museum! Dit museum heeft het pand in 2024 aangekocht. In 2026 zal het museum hierheen gaan verhuizen vanuit haar tijdelijke locatie in Driehuis. Het kerkgebouw is in 1973 gebouwd en is bijna vijftig jaar, tot in 2022, de ontmoetingsruimte van het Apostolisch Genootschap in IJmuiden geweest. We nemen een duik in de geschiedenis van het genootschap.

Apostel

De apostolische beweging ontstaat rond 1830 in Groot-Brittannië als opwekkingsbeweging, geïnspireerd door preken van de Schotse prediker en theoloog Edward Irving over de wederkomst van Christus. Vanuit deze beweging ontstaat de Katholiek Apostolische Kerk, die een zo letterlijke mogelijke interpretatie van het Nieuwe Testament uit de bijbel centraal stelt. Profetieën, ’spreken in tongen’, genezingen en ambten als apostel worden niet slechts als Bijbelverhalen uit het verleden gezien maar als actueel beschouwd. Het hoogste geestelijke ambt in de apostolische gemeenten is dat van apostel.

Via zendingswerk bereikt de beweging via Duitsland ook Nederland, onder leiding van de voorganger van de apostolische beweging in Hamburg Friedrich Wilhelm Schwartz. Schwartz wordt in 1863 aangesteld als apostel voor Nederland en vestigt zich later dat jaar in Amsterdam. Hier ontstaat in 1863 de Hersteld Apostolische Zendingkerk (HAZK). In het jonge IJmuiden wordt in 1878 een Hersteld Apostolische Zendingsgemeente gesticht onder leiding van vuurtorenwachter Evert Horsman.

Evert Horsman

Evert Horsman is geboren op 17 september 1852 in Kalslagen, een dorpje tussen Leimuiden en Aalsmeer, als zoon van Klaas Horsman en Francina Cleijpool. Evert gaat per 1 oktober 1870 in militaire dienst en wordt matroos derde klasse. Hij neemt deel aan de Atjeh-oorlog in Nederlands-Indië. Daar maakt hij via een bevriende matroos kennis met het werk van de HAZK. Hij blijft tot in januari 1877 in het leger.

Na zijn terugkeer in Nederland wordt hij per 1 april 1877 aangesteld als kustlichtwachter in Den Helder. Hier raakt hij via dezelfde vriend betrokken bij het apostolische werk. Evert bezoekt de diensten van apostel Schwartz in Amsterdam. Hij wordt op 10 februari 1878 ‘verzegeld’, waarbij hij door handoplegging van apostel Schwartz de Heilige Geest ontvangt.

Opdracht

In datzelfde jaar worden aan de monding van het Noordzeekanaal bij IJmuiden twee vuurtorens gebouwd, die in februari 1879 voor het eerst worden ontstoken. Evert wordt hier als vuurtorenwachter aangesteld. Hij verhuist met zijn moeder op 28 oktober 1878 vanuit Den Helder naar IJmuiden. Apostel Schwartz stelt Evert aan als zendeling-evangelist voor IJmuiden, met de opdracht hier een gemeente te stichten. Al op 1 november 1878 wordt in IJmuiden een apostolische gemeente als onderdeel van de HAZK gevestigd. Op eerste kerstdag verzegelt Schwartz hier de eerste ziel.

Everts moeder verhuist enkele maanden later naar Oudshoorn, een dorp bij Alphen aan den Rijn. Haar plaats in Everts huis wordt een dagje later ingenomen door Everts vrouw. Op 27 februari 1879 trouwt Evert in Amsterdam met de 24-jarige Marie Allihn uit Waltershausen in Duitsland. Marie is de dochter van een evangelist die in 1863 de komst van apostel Schwartz naar Amsterdam voorbereidde. Bij het huwelijk voor de burgerlijke stand zijn onder meer de prediker Schwartz en de schilder Antonie Kroonenburg getuigen. Kroonenburg heeft meegeholpen aan de komst van Schwartz naar Amsterdam.

Samenkomsten

De door Evert gestichte apostolische gemeente start met vijf leden, die bij Evert en Marie thuis samenkomen. Vanuit IJmuiden wordt onder meer apostolisch zendingswerk verricht in Haarlem, waar op 5 november 1879 zestig zielen worden verzegeld. In IJmuiden groeit de apostolische gemeente. De samenkomsten worden verplaatst naar een gebouwtje op de hoek van de Oranjestraat en de Breesaapstraat. Dit gebouwtje moet rond 1900 worden ontruimd. De samenkomsten worden dan verplaatst naar een bovenzaaltje van Hotel Willem Barendz.

In het tweede en laatste deel kijken we naar de geschiedenis vanaf 1900.

Fotobijschrift: De plaats van samenkomst van het Apostolisch Genootschap in IJmuiden aan de Doorneberglaan. Foto: Erik Baalbergen, april 2021