In deze rubriek staan we stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de plannen en de start van de bouw van Zeewijk.

Door Erik Baalbergen

Als onderdeel van het wederopbouw- en uitbreidingsplan voor IJmuiden uit 1947 heeft Dudok in het westen van IJmuiden het nieuwe woongebied Duinwijk gepland. De wijk is omsloten door het Gijzenveltplantsoen, de toen geplande zuidelijk randweg Heerenduinweg om de sportvelden heen, de huidige Bellatrixstraat, de Orionweg, de Linnaeusstraat en de Planetenweg. De wijk is bedoeld voor bewoners die betrokken zijn bij de visserij, de havens en de industrie in en rond IJmuiden. Duinwijk wordt tussen grofweg 1955 en 1960 aangelegd.

Tweede Duinwijk

Terwijl Duinwijk nog volop in aanleg is, ontstaan er in de jaren vijftig al plannen voor uitbreiding van IJmuiden met een nieuwbouwwijk ‘achter’ Duinwijk, in het duingebied ten zuidwesten van Duinwijk. Deze nieuwe plannen zijn geen onderdeel van het oorspronkelijke wederopbouw- en uitbreidingsplan van IJmuiden, maar komen voort uit de wens om IJmuiden naar het zuiden toe ‘af te ronden’. In het in oktober 1956 openbaar gemaakte streekplan voor Zuid-Kennemerland is in het duingebied inderdaad al een ‘hap’ ter grootte van Duinwijk in het duin ten zuiden van IJmuiden gereserveerd voor stedelijke bewoning, zonder verdere details. Maar de reden van deze hap werpt een schaduw over de plannen van Velsen.

Tweede basisindustrie

Eind 1956 lijken Velsens plannen voor een ‘tweede Duinwijk’spaak te lopen in verband met de al sinds het begin van de jaren vijftig bestaande plannen voor de vestiging van een tweede basisindustrie in Velsen. Een basisindustrie maakt van grondstoffen halffabricaten zoals staal, steen, plastic en chemicaliën. Met Hoogovens heeft Velsen al een basisindustrie binnen haar grenzen. De tweede basisindustrie moet komen in het duingebied ten zuiden van de Vissershaven en Haringhaven en ten westen van Duinwijk.

Details over deze basisindustrie zijn bij Velsen niet bekend. Wel is duidelijk dat daardoor alle visserijactiviteiten vanuit IJmuiden naar Katwijk zullen moeten verhuizen. In het genoemde streekplan uit 1956 wordt de vestiging van deze zware industrie niet toegejuicht vanwege het belang van het duingebied voor recreatie en waterwinning, maar in het nationaal belang zeker niet uitgesloten en dus blijft een stuk duingebied daarvoor gereserveerd.

Kwade gassen en miniatuur-New York

Het gemeentebestuur van Velsen moet uit kranten en eigen onderzoek opmaken dat het gaat om een vestiging van de Duitse staalfabriek Krupp uit Essen, bij Rotterdam of IJmuiden. De burgemeester van Rotterdam heeft al laten weten dat de vestiging aldaar afgewenteld is en dat de plannen nu op IJmuiden zijn gericht. De benodigde extra woonruimte is gepland in de duinen ten zuiden van Duinwijk, richting Santpoort; de eerder genoemde hap. Al bij de eerste plannen in 1951 heeft Velsen bezwaar aangetekend. Omdat de mogelijkheid voor de vestiging nog steeds open staat, maakt Velsen in 1956 opnieuw ernstig bezwaar. De ‘kwade gassen’ van zo’n industrie zouden IJmuiden onleefbaar maken en de dood van Velsen betekenen…

Ondanks de dreiging van een tweede basisindustrie, gaat Velsen door met de plannen voor Zeebad-IJmuiden (de ontwikkeling van het strand bij IJmuiden) en de aanleg van een nieuwe woonwijk achter Duinwijk. Die woonwijk heet inmiddels Zeewijk, en zal bestaan uit in het duin gelegen hoogbouw met daartussen veel groen. Velsen zet deze plannen in als wapen tegen de tweede basisindustrie. ,,Liever miniatuur-New York dan fabrieksschoorstenen,” klinkt het in de gemeenteraad. Velsen hoopt ook op een spoorverbinding via Zeewijk naar Zeebad-IJmuiden.

Zeewijk

Onder druk van de vele bezwaren wordt in 1957 de basisindustrie geschrapt uit het streekplan. Dit opent de deuren voor Velsen om de plannen voor Zeewijk, ‘Velsens laatste grote uitbreidingsplan’, verder te concretiseren. Tussen 1957 en 1961 ontwerpen de stedenbouwkundigen Dudok en Wissing het nieuwe woongebied Zeewijk, met 2100 woningen voor 7000 mensen in de duinen ten zuiden van de havens. De wijk bestaat uit hoogbouw, eengezinswoningen en garages. Daarnaast is er ruimte voor kerken, scholen, een bejaardencentrum, een sportcomplex, een winkelcentrum en veel groen en speelruimte. De bedoeling is dat het duinlandschap blijft domineren. Het uitbreidingsplan ligt vanaf half september 1961 ter inzage bij de gemeente.

Symbolische start

Terwijl het plan Zeewijk nog niet is goedgekeurd, vindt de symbolische start van de bouw van ‘uitbreidingsplan Zeewijk’ plaats op 13 december 1961 met het slaan door Velsens wethouder Verbeek van de eerste paal van een complex aan de Bellatrixstraat met 138 maisonnettewoningen in zes bouwlagen en twaalf eengezinswoningen.

Eind januari 1962 stelt de gemeenteraad van Velsen, met een stem tegen, het plan-Zeewijk in onderdelen vast. De tegenstemmer heeft bezwaar tegen het gebruik van het schaarse duingebied voor andere doeleinden dan recreatie. De gemeente is intussen ook bezig met het verwerven van het grootste deel van de duingronden waarop Zeewijk moet verrijzen. Omdat de grondeigenaar en de gemeente niet tot overeenstemming over een grondprijs kunnen komen, gaat de gemeente over tot onteigenen.

Eerste paal

In de tweede helft van de jaren zestig komt de bouw van Zeewijk pas goed op gang en verrijzen de flats en eengezinswoningen in Zeewijk. De eerste twaalfhoogflat in Zeewijk verrijst aan de Orionweg. Op 24 september 1965 slaat wethouder Verbeek de eerste paal voor deze flat. Deze paal wordt beschouwd als de eerste paal voor Zeewijk. Eind januari 1967 wordt het hoogste punt bereikt en later dat jaar betrekken de eerste bewoners de flat.

Foto’s

Hoewel de bouw van Zeewijk tijdens mijn prille jeugd plaatsvond, speelde ik als jonge Duinwijker liever in Duinwijk en de nabijgelegen duinen. Maar ik kan me de grote bouwborden van Zeewijk van aannemingsbedrijf Panagro uit Warmond nog wel goed herinneren. Af en toe nam mijn vader me mee voor een wandelingetje door Zeewijk in aanbouw. Aan foto’s maken deed ik toen nog zeker niet.

Gelukkig was er een timmerman in dienst van Panagro die zo af en toe een fotootje maakte van de bouw. Vanwege zijn werkplekken gebeurde dat soms vanuit hooggelegen posities. We kunnen vandaag de dag nog steeds genieten van zijn foto’s. En deze timmerman- fotograaf kennen we eigenlijk heel goed, want hij maakt nog steeds foto’s van in en rond IJmuiden: Frits Houtgraaf. Op de facebookpagina Typisch IJmuiden staat een collectie van door Frits gemaakte foto’s van de bouw van Zeewijk.

Fotobijschrift: Blik op de bouw van Zeewijk, ca. 1966. We kijken over het latere Georgebos en Vierkante Bos naar het noordwesten. Rechts van het midden zien we de twaalfhoogflat aan de Orionweg in aanbouw. Rechts van deze flat zien we de maisonnettewoningen aan de Bellatrixstraat en links de flats aan het Hazevlak. Verder links de duintop Dennekop en de bouw van de zeshoogflats aan de Dennekoplaan ende twaalfhoogflat aan de Keetberglaan. De weg vanuit het midden naar de voorgrond lijkt de latere Schiplaan. Foto: Frits Houtgraaf