IJmuiden – Gisteren verscheen een bijzonder cd-album, gemaakt door muzikant en producer Hessel Veldman. Niet geheel toevallig viel de release van het album samen met de opening van Zeesluis IJmuiden door koning Willem-Alexander. Het album Ymuiden omschrijft Veldman zelf als een eigenzinnige klankreflectie op IJmuiden. Zijn eigen levensloop in deze plaats vormt de basis voor het ontstaan van dit bijzondere project, dat wereldwijd onder de aandacht gebracht wordt.
Door Raimond Bos
Menig inwoner van IJmuiden kent Hessel Veldman (1956) uit de tijd dat hij leerkracht was op de Theo Thijssenschool, later de Vliegende Hollander. Zo’n vijfentwintig jaar stond hij er voor de klas en zijn passie voor muziek wist hij goed in de lessen te verwerken. ,,Ik gaf veel muzieklessen en meerdere oud-leerlingen zijn daardoor ook zelf in de muziek gegaan.’’ Zelf werd hij in zijn jonge jaren muzikaal gevormd door optredens te bezoeken van Nederlandse bands, die destijds zeer populair waren, zoals de Bintangs, Q65 en Focus. Ook de vele optredens die eind jaren 60 en begin jaren 70 in het voormalige PEN-gebouw (later het Witte Theater) plaatsvonden, vormden voor hem een bron van inspiratie. Hij leerde zelf gitaar spelen en begon zijn eigen muziek te maken. Die gitaar zou hem ook in zijn onderwijscarrière goed van pas komen. En ook nu is het instrument nog altijd van grote waarde: ,,Ik gebruik de gitaar nog vaak als klankbron, alleen gaat het geluid nu wel door allerlei effectapparaten heen, waardoor het niet meer klinkt als een gitaar.’’
Muziekcassette
In de jaren 70 raakte Veldman gefascineerd door de elektronische muziek, die destijds sterk in opkomst was. Deze muzikale stroming zette door in de jaren 80 met exponenten als Throbbing Gristle en de Duitse groep Einstürzende Neubauten, die als de pioniers op het gebied van de industrial en noiserock worden geschouwd. Tegelijk was ook de muziekcassette zeer populair geworden. Het grote voordeel van deze muziekcassette was dat iedereen er zelf zijn eigen muziek mee kon opnemen. Het uitgeven van eigen muziek werd daardoor voor iedereen toegankelijk en dat leidde tot een ware hausse aan thuismuzikanten, die in hun eigen hobbystudio’s de meest fantastische muzikale producties in elkaar draaiden. Veldman: ,,De muziekcassette was het eerste platvorm voor de doe-het-zelf-muzikanten (DIY) en werd een soort tegenstroom tegen de gevestigde platenindustrie. Alles wat op de reguliere muziekmedia verscheen werd zwaar geproduceerd en gecontroleerd, maar die muziekcassette was laagdrempelig.’’ Van 1982 tot 1995 zette hij zijn eigen cassettelabel in de markt. Hij gaf onder meer het werk van de inmiddels overleden Nederlandse synthesizermuzikant Enno Velthuys uit. ,,Enno was de zoon van Max Velthuijs, de auteur van de prentenboekenreeks Kikker. De muziek van Enno ging op muziekcassettes via een ondergronds circuit van hand tot hand en werd heel veel gedeeld. Tegenwoordig verwisselen die cassettes voor megabedragen van eigenaar. Veel uitgevers willen zijn muziek nu dolgraag uitgeven. Omdat ik zijn muziek beheer, komen ze dan vaak bij mij terecht. Ik wil samen met uitgeverijen in de lage landen zo veel mogelijk van zijn muziek opnieuw uitgeven.
Concertzender
In de jaren 90 besloot Veldman te stoppen met zijn cassettelabel en zich terug te trekken uit de muziekwereld. ,,Ik was er klaar mee, het ging in die tijd ook niet zo goed met me. Het is een tijdje stil geweest.’’ Het bloed kruipt echter toch uiteindelijk waar het niet gaan kan en hij ging weer componeren. In 2004 lanceerde hij via een Belgisch label voor het eerst sinds lange tijd een nieuwe productie. Intussen had hij ook een carrièreswitch gemaakt: ,,Ik ben gaan werken voor de Concertzender, eerst als programmamaker en later als redacteur nieuwe muziek. Dat voelde als zwemmen in een vijver voor mij. Ik kon mijn expertise op het gebied van muziek meenemen naar die redactie.’’ Ongeveer tien jaar geleden werd Veldman uitgenodigd om een concert te geven in Amsterdam en zo ging het balletje geleidelijk weer rollen. Zijn muziekcassettes van destijds vonden internationaal hun weg naar de liefhebbers van dit specifieke genre. ,,Ik kreeg mailtjes van uitgevers over de hele wereld, die zo’n cassette hebben gevonden en de muziek wilden heruitgeven. Ik ontdekte bijvoorbeeld dat mijn muziek ook in danceclubs in Amsterdam gedraaid werd. Zo kwam ik vervolgens bij het Amsterdam Dance Event terecht en in een wereld vol jonge innovatieve musici.’’
Ymuiden
Inmiddels is Veldman volop bezig met allerlei nieuwe projecten. Zijn nieuwste creatie is een eerbetoon aan zijn eigen woonplaats IJmuiden. ,,Een klanklandschap, waarin ik bepaalde plekken in IJmuiden verklank. Denk maar aan de bunkers in de duinen, de sluizen, de visindustrie, de scheepvaart en de staalindustrie. Het geeft een bepaald gevoel in mezelf weer. Ik probeer mijn gevoelens om te zetten in klanken. Je hoort de ruis en de trillingen, de rauwe elementen van IJmuiden. De term ‘rauw’ vind ik geweldig gekozen om IJmuiden aan te duiden. Daarom heb ik het openingsstuk ook ‘Rauw’ genoemd.’’ Dat openingsstuk heeft een lengte van 18,76 seconden, refererend aan het jaar 1876, waarin het Noordzeekanaal voltooid was en de plaatsnaam IJmuiden werd bedacht. ,,Het tweede stuk heet ‘Sluisgelag’, omdat het bouwen van de sluis altijd voor een zwaar gelag heeft gezorgd. Destijds door de situatie met de kanaalgravers, die in primitieve omstandigheden leefden. En nu door het financiële gelag rond de zeesluis en het tijden niet meer over de sluizen hebben kunnen fietsen.’’ Voor het produceren van het nieuwe album maakte Veldman gebruik van de Korg MS-20, een synthesizer die eind jaren 70 voor het eerst op de markt kwam. Het zou een van de eerste betaalbare modulaire synthesizers worden. ,,Dit apparaat behoort tot de instabiele synthesizers. Tegenwoordig zijn synthesizers voornamelijk voorgeprogrammeerd, met een chip erin. Dat geldt voor de MS-20 niet. Elk klein knopje dat je verdraait of elke verbinding die je maakt met de kabels, levert een ander geluid op.’’
Cadeau aan zichzelf
Hoewel de producties van Veldman bij de liefhebbers van dit genre over de hele wereld geliefd zijn, verwacht hij niet dat het in zijn eigen woonplaats storm zal lopen om het album te bemachtigen. ,,Het is een productie om je in te verdiepen, om meegenomen te worden in de klankschakeringen, meedeinend op hypnotiserende geluidstrillingen. IJmuiden is een echte arbeidersstad. De rasechte IJmuidenaar voelt zich daarbij misschien ietwat ongemakkelijk. Maar stel je jezelf er voor open, dan openbaart er zich een nieuwe wereld. Zelf maak ik deze muziek in eerste instantie ook omdat het een nieuw avontuur is, waar ik zelf in stap, al musicerend. Dus het album is bedoeld als cadeau aan mezelf, maar ook om IJmuiden een cadeau te geven.’’
Meer weten? Kijk op www.winter-light.nl voor nadere details. Later dit jaar, als het mogelijk is, zal Hessel Veldman Ymuiden live presenteren tijdens de opening van de tentoonstelling Zwart Wit in de Visserhallen in IJmuiden (www.visserhallen.nl).
Foto’s: aangeleverd