IJmuiden – In haar nieuwe roman ‘De revolutie van Pelle’ beschrijft Conny Braam (1948) de strijd die zijzelf, haar moeder en diens moeder ieder voor zich leverden om een rechtvaardiger samenleving te bewerkstelligen, met een eerlijker verdeling van de welvaart. Een strijd om zelfontplooiing, die naadloos aansluit bij de wereldwijde gebeurtenissen in de maatschappij van dat moment. Het boek werd op 26 februari, twee dagen voor haar 75e verjaardag, door Conny in Amsterdam gepresenteerd.
Hoewel Conny Braam zelf in Arnhem het eerste levenslicht zag, liggen haar roots in haar huidige woonplaats IJmuiden. Haar oma van moeders kant was Keet Pelle, zij runde een café, vermoedelijk in de buurt van de Oranjestraat. Op 11 mei 1884 bezocht de Oostenrijkse keizerin Elisabeth (‘Sisi’) IJmuiden en Keet Pelle, toen nog maar twaalf jaar oud, was getuige van dat bezoek. Het verhaal in het boek start op deze datum. Conny Braam: ,,Die tegenstelling intrigeerde mij. In IJmuiden heerste armoede en de keizerin was enorm rijk. Ik vond dat een mooi moment om het verhaal mee te beginnen.’’ De schrijfster dook opnieuw in de geschiedenis van IJmuiden, maar verdiepte zich tegelijk ook in het wel en wee van haar eigen oma en moeder. Ze kroop als het ware in hun huid. En ze concludeerde dat ze een duidelijke overeenkomst hadden: het verlangen naar een lokale verandering van de samenleving.
Oma was voor niemand bang
Over haar oma Keet Pelle wist Conny Braam eigenlijk niet zo veel. Uit gesprekken, die ze destijds voerde met haar inmiddels hoogbejaarde moeder, werd haar veel duidelijk: ,,Oma was voor niemand bang. Ze had een grote mond en ze was erg rebels. Na de Eerste Wereldoorlog was er veel armoede in IJmuiden. Oma deed mee aan demonstraties en trok er zelf ook op uit om te plunderen, om aan eten te komen.’’ Informatie voor haar boek haalde Conny Braam verder ook uit oude kranten. ,,Veel kranten en tijdschriften van toen zijn gedigitaliseerd. In het blad ‘Recht Voor Allen’ vond ik veel berichten over De Heide (de vroegere benaming voor het oostelijke deel van het huidige IJmuiden, red.) en over de kanaalgravers. Ik moedig iedereen aan om zelf ook kranten van vroeger te gaan lezen. Je krijgt dan een heel ander beeld van hoe het leven toen moet zijn geweest. Het beeld dat de historici hebben geschetst, is enorm incompleet. Door kranten te lezen, maak je een soort tijdreis. Je beleeft de gebeurtenissen dan door de ogen van de mensen zelf.’’
Donkere zijde aan grondleggers IJmuiden
Het onderzoek naar de geschiedenis van IJmuiden leidde onder meer tot het besef dat aan Adrianus Johannes Bik en Jan Willem Arnold, de grondleggers van IJmuiden, een donkere zijde kleefde. ,,Het waren redelijk dubieuze heren. Ze waren al miljonairs, toen ze vanuit het toenmalig Nederlands-Indië terugkwamen. Ze kochten hier de Breesaap met slavengeld’’, legt Conny Braam uit. Met name Bik, van oorsprong kunsttekenaar, komt in haar nieuwste boek door het hele verhaal heen terug. Voor veel IJmuidenaren van nu kan de roman een eyeopener zijn: ,,Veel inwoners zijn afstammelingen van de kanaalgravers. Wat zich precies heeft afgespeeld, is tot nu toe niet echt bekend geworden. Daarom zeg ik: ,,Ga zelf ook op zoek naar je eigen familienaam. Ik hoop dat mijn boek daar een aanmoediging voor is.’’
De schaamte van armoede
De ontwikkelingen in de Tweede Wereldoorlog dreven het echtpaar Braam, de ouders van Conny, vanuit Beverwijk naar Arnhem. Daar kwam Conny in 1948 ter wereld. ,,Mijn moeder wilde maar één ding: een keurig huwelijk. Zo aangepast mogelijk. Zoals wij toen leefden, truttiger kon het niet. Die akelige benepen spruitjeslucht, dat was niet waar ik zin in had. Ik was opstandig en ik was niet de enige. Wereldwijd kwamen mensen van mijn generatie in opstand en ik voelde daar een enorme verbondenheid mee.’’ Uiteindelijk zou haar rebelse gedrag er in 1968 toe leidde dat Conny Braam het ouderlijk huis in Arnhem verliet, om zich in Amsterdam te vestigen. Toch valt er ook met haar moeder een duidelijke parallel te ontdekken in de strijd voor zelfontplooiing: ,,Mijn moeder probeerde zich te ontworstelen aan de vernedering van de armoede. De schaamte die met armoede gepaard gaat, daar wilde ze vanaf.’’
Drie vrouwen uit drie generaties, maar met hetzelfde doel: strijden voor een beter bestaan. Het vormde de basis voor een nieuwe roman, waarvan de schrijfster hoopt dat ook jongeren het zullen lezen. ,,De nieuwe generatie kan er hoop uit putten. Eigenlijk roep ik met dit boek op tot opstand en verzet in de strijd om meer gelijkheid.’’ De roman ‘De revolutie van Pelle’ (ISBN: 9789025470678) is sinds eind vorige maand verkrijgbaar in de boekhandels.
Foto onderschrift: Conny Braam dook opnieuw in de geschiedenis van IJmuiden. Foto: Lillianne Kuijt
Foto 2: De revolutie van Pelle. Foto: aangeleverd