In deze rubriek staan we stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de geschiedenis van speeltuin De Veilige Haven, deel 1.

Door Erik Baalbergen                            

Op zaterdag 12 juli 2025 vierde speeltuin De Veilige Haven zijn vijfennegentig jarig bestaan. Een mooie gelegenheid om, vooral aan de hand van oude krantenartikelen, in de geschiedenis te duiken. In twee delen. In dit eerste deel kijken we hoe de speeltuinvereniging ‘In Veilige Haven’ tot stand kwam op initiatief van een poppenkastspeler en het hoofd van een bewaarschool.

Oom Piet van de poppenkast

De speeltuin In Veilige Haven opent in 1931 haar poorten naar aanleiding van een initiatief van Piet Reek, diens vrouw Maartje en mejuffrouw P.H. Woerlee. Piet, voluit Pieter Cornelis, Reek is in 1887 in Santpoort geboren als zoon van een timmerman. In 1912 trouwt hij in Uitgeest met Maartje Kluft. Piet is werkzaam als postbode. In zijn vrije tijd is hij een enthousiast poppenkastspeler. Piet bouwt zelf zijn poppenkasten, maakt zelf de poppen en bedenkt zelf de verhalen. Hij geeft poppenkastvoorstellingen voor neefjes, nichtjes en verjaardagsfeestjes. Met zijn spel verovert hij vele kinderharten.

Piet staat bekend als ‘Oom Piet van de poppenkast’. Hij wordt in de tweede helft van de jaren twintig van de vorige eeuw uitgenodigd om ook voorstellingen te geven in speeltuin Kindervreugd in Velsen-Noord. Dat doet Piet belangeloos. Het brengt hem op het idee voor de oprichting van een speeltuin in zijn eigen woonplaats, IJmuiden-Oost.

Piet komt in contact met mejuffrouw P.H. Woerlee. Poulina Hendrika Woerlee is in 1886 in Gouda geboren en haalt in september 1908 in Rotterdam het diploma voor onderwijzers aan een bewaarschool, de toenmalige kleuterschool. In 1912 verhuist ze naar Zwammerdam. In 1914 haalt zij akte B voor hoofdonderwijzeres. In juli 1920 wordt zij aangesteld als hoofd van de gemeentelijke openbare bewaarschool van Velseroord aan de Casembrootstraat. Deze functie vervult zij tot eind 1932. In latere jaren is zij inspectrice van het kleuteronderwijs in Drenthe.

Kinderspeeltuinvereniging

In de eerste decennia van de twintigste eeuw kent Velseroord, vanaf 1926 IJmuiden-Oost geheten, een grote bevolkingsgroei. Net als in elke jonge buurt, groeit ook het aantal kinderen drastisch. Omdat ‘dat jonge goed in de vrije uren toch gelegenheid tot ontspanning moet hebben’, nemen Piet Reek en mejuffrouw Woerlee het initiatief om belangstellenden bij elkaar te krijgen voor het opzetten van een speeltuin. Ze verspreiden huis-aan-huis in IJmuiden-Oost zo’n duizend strooibiljetten met een uitnodiging voor een bijeenkomst op donderdag 17 juli 1930 in een zaal bij café Het Wapen van Velsen aan de Stationsweg, bij de kruising met de Zeeweg. De strooibiljetten en de zaalhuur betalen Reek en Woerlee uit eigen zak.

Ondanks 250 aanmeldingen komt slechts een handjevol belangstellenden opdagen. Mej. Woerlee zit de vergadering voor. Na een lezing door de heer Lessing uit Amsterdam over het speeltuinwerk in Amsterdam, waar ‘na de oprichting van de speeltuinen de baldadigheid tot nul was gereduceerd’, wordt ter plekke de kinderspeeltuinvereeniging In Veilige Haven opgericht. Het doel van de vereniging is ‘de gezonde drang tot beweging, die in kinderen leeft, in goede banen te leiden door hun nuttige en aangename bezigheden te verschaffen’. Een van de speerpunten is het opzetten en exploiteren van een speeltuin in IJmuiden-Oost. Alle aanwezigen zijn enthousiast en worden meteen lid van de vereniging. Mej. Woerlee wordt verkozen tot voorzitster. Ook het echtpaar Reek treedt toe tot het bestuur.

Belangstelling

Ondanks de geringe opkomst is de belangstelling voor het doel van de vereniging groot in IJmuiden-Oost. Na een week is het ledental al gestegen tot honderd. Na drie weken is dit al gestegen tot boven de tweehonderd. De vereniging probeert via de gemeente de beschikking krijgen over een terrein voor de aanleg van een speeltuin en de bouw van een eigen clubgebouw. Een maand na de oprichting telt de vereniging al tweehonderdvijftig leden. Dit aantal is een teken voor het gemeentebestuur om de vereniging serieus te nemen. Wethouder Schilling van Sociale Zaken draagt de vereniging een warm hart toe en steunt de plannen.

Op zaterdag 16 augustus 1930, als de vereniging al zo’n vierhonderd leden telt, houdt zij haar eerste kinderfeest op het terrein van Bleeker nabij de Velserduinweg. Hier genieten achthonderd kinderen van koek, chocola en een poppenkastvoorstelling. In hetzelfde jaar organiseert de vereniging in het Patronaatsgebouw aan de Zeeweg op 25 oktober een lichtbeelden- en filmmiddag voor duizend kinderen en op twee dagen in december een Sint-Nicolaasfeest voor in totaal tweeduizend kinderen. Belangstelling genoeg dus! Medio januari 1931 is het ledental gestegen tot ruim zeshonderddertig.

In het tweede deel kijken we naar de aanleg en de opening van de speeltuin, de overige activiteiten van de vereniging, de tegenslagen waar de speeltuin en de vereniging mee te maken krijgen, en de inzet van de leden om de speeltuin te maken tot de veilige haven die het vandaag is voor kinderen.

Fotobijschrift: Opening van het zomerseizoen van de speeltuinvereniging In Veilige Haven ca. 1935. Rechts het eerste speeltuingebouw gelegen in de Heerenduinen ter hoogte van het openluchtzwembad De Heerenduinen. Foto: Noord-Hollands Archief / Beeldcollectie van de gemeente Velsen, inv.nr. 15882