We staan even stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de geschiedenis van het Apostolisch Genootschap in IJmuiden (deel 2).

Door Erik Baalbergen

In het eerste deel keken we naar de geschiedenis tot rond 1900, waarbij vuurtorenwachter Evert Horsman een Hersteld Apostolische Zendingsgemeente in IJmuiden sticht. We vervolgen de geschiedenis na 1900.

Als gevolg van een opvolgingsstrijd na het overlijden van Schwartz in 1895 ontstaat naast de HAZK de Hersteld Apostolische Zendinggemeente in de Eenheid der Apostelen (HAZEA). Evert en Marie volgen de lijn van de HAZEA. Op 17 november 1901 wordt Evert aangesteld als opziener voor de HAZEA in IJmuiden. In apostolische gelederen is een opziener een ouderling die verantwoordelijk is voor het toezicht en de zorg over de gemeente.

Verenigingsgebouw

Als opziener koopt Evert een stuk grond in IJmuiden aan de Rijksstraatweg, de latere Kanaalstraat, voor een eigen verenigingsgebouw. Op 15 februari 1902 wordt het ingewijd. In 1906 laten Evert en Marie in hun testamenten vastleggen dat bij hun overlijden alle zaken zullen worden nagelaten aan de HAZEA te IJmuiden, en mocht deze niet meer bestaan, aan de HAZEA te Enkhuizen. Als onderdeel van de nalatenschap worden genoemd het ‘verenigingsgebouw met vergaderkamer, benevens het daarnaast gelegen woonhuis met erfgrond en uitgang, staande en gelegen aan en bij den Rijksstraatweg te IJmuiden’.

Per 1 april 1908 wordt Evert Horsman eervol ontslag verleend als ‘opzichter van ’s rijkskustverlichting alhier’; hij gaat hiermee op vijfenvijftig jarige leeftijd met pensioen. Marie komt op 28 maart 1914 te overlijden. Spoedig na haar overlijden verhuist Evert naar Bussum. Hij trouwt enkele maanden later op 30 september 1914 in Velsen met de 39-jarige en in Velsen wonende weduwe Neeltje Kooi. Het paar gaat in Bussum wonen. Evert overlijdt daar op 89-jarige leeftijd op 28 september 1941, maar wordt op de Westerbegraafplaats in IJmuiden bij Marie ter aarde gesteld. Hun graf is daar nog aanwezig.

Apostolisch Genootschap

Terug naar de kerk. In de loop der jaren ontstaan er verschillen in het gedachtengoed van de HAZEA en dat van de Nieuw Apostolische Kerk. Dit leidt in 1946 tot een scheuring. Onder leiding van Lambertus Slok wordt vanuit een afsplitsing van de HAZEA in 1951 het Apostolisch Genootschap opgericht. Sindsdien heeft het genootschap een liberale levenshouding ontwikkeld met een vrijzinnige visie op God, de schepping en de plaats van de mens hierin. Hierbij wordt de bijbel gezien als een verzameling verhalen, morele lessen en waardevolle metaforen. De apostolische gemeente kent een hechte saamhorigheid.

De IJmuidense gemeente van het Apostolisch Genootschap wordt eigenaar van het kerkgebouw aan de Kanaalstraat bij de hoek met de De Wetstraat. In de jaren zestig telt de gemeente zo’n vierhonderd leden. In 1969 koopt de gemeente Velsen het kerkgebouw en bijbehorende panden op om het bestemmingsplan Sluiswijk te realiseren. Met dit plan uit 1962 wil Velsen Oud-IJmuiden grotendeels slopen om er kleinschalige industrie en hoge flats neer te zetten. Het Apostolisch Genootschap blijft de kerk nog enkele jaren gebruiken, totdat het een nieuw onderkomen heeft.

Doorneberglaan

In 1973 bouwt het genootschap in Zeewijk, aan de Doorneberglaan, een Plaats van Samenkomst naar ontwerp van de Rotterdamse architect T.C. Bos. Een van de richtlijnen van Bos was dat het gebouw ‘als het ware een harmonieus geheel moet vormen met het duingebied en daarnaast ook volkomen past bij de bebouwde omgeving’. Dat is aardig gelukt! De Plaats van Samenkomst wordt op 18 augustus 1973 geopend. De grote kerkzaal telt 320 zitplaatsen. Naast de kerkzaal zijn er twee bijzalen, een spreekkamer en een keuken. In de kelder bevinden zich een fietsenstalling, garderobe, een klusruimte en opslagmogelijkheden. Het oude kerkgebouw uit 1902 wordt in 1975 afgebroken.

Intussen daalt, net als bij veel andere kerkgenootschappen in IJmuiden, na de jaren zestig het ledental van het Apostolisch Genootschap. Uiteindelijk is de IJmuidense gemeenschap zo klein geworden, dat zij zich op 9 januari 2022 als zelfstandige gemeente opheft en samen met het Apostolisch Genootschap in Heemskerk verdergaat als ‘Gemeenschap Kennemerland’, met samenkomsten in Heemskerk. Het gebouw aan de Doorneberglaan wordt in 2024 verkocht aan het Pieter Vermeulen Museum, dat haar deuren in dit pand in 2026 zal openen. Een pijporgel en een muurvullend gebrandschilderd raam zullen de herinnering aan de vorige “bewoner” levend houden…

Op de foto:
Kijkje zuidwaarts in de De Wetstraat ca. 1969, met rechts het in 1902 gebouwde en in 1975 afgebroken kerkje van het Apostolisch Genootschap aan de Kanaalstraat. (Foto: H. van der Put, Noord-Hollands Archief / Beeldcollectie van de gemeente Velsen, inv.nr. 7399)