In deze rubriek staan we stil bij een typisch IJmuidens onderwerp aan de hand van een foto en naar aanleiding van de actualiteit, een stukje geschiedenis, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor een kijkje in de schnellbootbunker tijdens Bunkerdag 2025.

Door Erik Baalbergen    

Afgelopen zaterdag stond er in de ochtenduren een lange rij wachtenden voor de ingang van het terrein van Cebo Holland aan de Westerduinweg. Waren het sollicitanten? Werden er big bags met gratis kleimineralen uitgedeeld? Niets van dat al! In het kader van de landelijke Bunkerdag 2025 was een deel van Schnellbootbunker 2 opengesteld. Bunkerliefhebbers en andere geïnteresseerden uit het hele land maakten van deze unieke gelegenheid gebruik om zelf een kijkje te nemen in de grootste bunker van Nederland.

Bunkerdag

De landelijke Bunkerdag is een jaarlijks evenement waarbij bunkers in het hele land worden opengesteld voor bezoekers. Dit jaar vond op zaterdag 24 mei de tiende editie plaats. Langs de hele Nederlandse Noordzeekust, van Zeeuws-Vlaanderen tot aan Schiermonnikoog, werden bunkers, die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gebouwd als onderdeel van de Atlantikwall, opengesteld. In IJmuiden hadden de schnellbootbunker – nee, niet de duikbootbunker! – aan de Haringhaven en de torpedobunker – beter bekend als Popbunker – aan de Kromhoutstraat hun deuren geopend. Vanwege de inzet van vrijwilligers van het Bunker Museum IJmuiden bij de openstelling van de schnellbootbunker bleef het museum zelf gesloten.

Interesse

Zelf een kijkje mogen nemen in de schnellbootbunker is een zeldzaamheid. Een vorige keer was tijdens Bunkerdag in juni 2017. Toen keek ik voor het eerst m’n ogen uit in deze gigabunker. Dit jaar opende Cebo opnieuw haar deuren. In een bericht op haar website meldde Cebo: ‘De bunker – de grootste van Nederland en tevens de vestigingslocatie van Cebo Holland – maakt deel uit van de Atlantikwal en vormt ons inziens, mede door de grote interesse vanuit de gemeenschap voor dit unieke stukje geschiedenis die Cebo Holland de afgelopen maanden heeft geconstateerd én vanwege het bijzondere jaar van 80 jaar vrijheid, een onmisbaar element in het programma van de dag’.

De genoemde interesse is opgebloeid nadat de eigenaar van de bunker, Hoorne Vastgoed, vorig jaar plannen had om een deel van de bunker te slopen om het materiaal te hergebruiken in de bouw. Deze plannen kwamen als een verrassing voor Cebo, die juist de afgelopen jaren had geïnvesteerd in dit deel van de bunker voor de opslag van ruwe grondstoffen. De sloopplannen riepen grote weerstand op en wakkerden juist initiatieven aan om de bunker, evenals andere betonnen erfstukken uit de Tweede Wereldoorlog in de omgeving, een monumentenstatus te geven.

Haven

De bouw van de, volgens een informatiebord 235 meter lange en 111 meter brede, Schnellbootbunker 2 bij de ingang van de Haringhaven startte in 1942. Een schnellbootbunker is een tegen luchtaanvallen beschermde haven voor schnellboten, snelle motortorpedoboten. De muren en het dak van de bunker zijn metersdik, bedoeld om de zwaarste geallieerde bombardementen te weerstaan. Schnellbootbunker 2 bevatte veertien ligplaatsen voor het afmeren van schnellboten en vier droogdokken voor scheepsonderhoud en -reparatie. Op een tussenverdieping bevonden zich de slaapvertrekken en een voorraadmagazijn.

De bunker in aanbouw is tijdens de oorlog regelmatig aangevallen. Hij is nooit afgebouwd. In 1944 werd de bouw gestaakt. Na de oorlog huisvestte de bunker onder meer een kalkzandsteenfabriek, het overslagbedrijf IJbunker en een distributiecentrum van de Vomar. Tegenwoordig dus Cebo Holland, producent van industriële mineralen.

Indrukwekkend

De openstelling van afgelopen zaterdag werd georganiseerd door Cebo in samenwerking met het Bunker Museum IJmuiden. Ik wilde wel weer ‘ns een kijkje nemen, en ik was zeker niet de enige. Vanwege de zeldzame gelegenheid kwamen iets meer dan 3000 bezoekers op de openstelling af. Al ruim voor de opening stond er een lange rij belangstellenden. Na aanschaf van een polsbandje, als entreebewijs voor alle tijdens de Bunkerdag opengestelde bunkers, en ontvangst van een programmaboekje mocht de bezoeker op eigen gelegenheid de enorme bunker betreden en ontdekken. Een bunker met indrukwekkende, haast betoverende ruimtes, dat zeker!

Maar waar zijn de insteekhavens gebleven? Een vrijwilliger weet me te vertellen dat de schnellbootbunker na de bevrijding eigenlijk gesloopt had moeten worden op gezag van de geallieerden. Om de bunker toch te behouden, moesten de overdekte havens in elk geval gedempt worden om te voorkomen dat ze ooit nog door een bezetter gebruikt zouden kunnen worden. Nu zijn het dus enorme opslagruimten.

Bijzondere ervaring

Op verschillende plekken werden informatieve films vertoond en gaven vrijwilligers informatie. Rond en in de bunker stonden informatiekraampjes. Buiten waren diverse activiteiten. Zo konden jonge bezoekers in het Verzetsmuseum Junior op Wielen de waargebeurde verhalen van vier kinderen tijdens de bezetting ontdekken. Verder waren er historische voertuigen te bewonderen. Voor een luttel bedrag kon men als passagier een ritje in een jeep maken en zich even bevrijder voelen.

Al met al was het een bijzondere ervaring om een kijkje te mogen nemen in deze grootste bunker van Nederland. Cebo, Bunker Museum IJmuiden en de vele vrijwilligers, bedankt!

Fotobijschrift: Blik vanuit de ingang op een van de veertien voormalige insteekhavens. Foto: Erik Baalbergen