Wekelijks staan we in deze rubriek aan de hand van een foto stil bij een IJmuidens onderwerp naar aanleiding van de actualiteit, een bijzondere gebeurtenis, een evenement of gewoon een van de mooie taferelen die IJmuiden biedt. In deze aflevering aandacht voor de herkomst van de namen van enkele Oud-IJmuider straten, die zijn vernoemd naar nazaten van een van de grondleggers van IJmuiden.

De foto toont een punt waar drie straten in Oud-IJmuiden samenkomen. Het zijn de Bloemstraat, die in de verte wegloopt, de Adrianastraat rechts en de Carolinastraat op de voorgrond. Deze straten hebben een ding gemeen: ze zijn vernoemd naar naaste familieleden van mr. A.J.E.A. Bik. De naam Bik is nauw verbonden aan de geschiedenis van IJmuiden. Mr. Bik was de kleinzoon van Adrianus Johannes Bik, de ‘Bik’ van Bik en Arnold, de grondleggers van IJmuiden. Hoe komt het dat iemand straten kan vernoemen naar z’n eigen naaste en nog levende familieleden?

Voor een antwoord duiken we in de vroege geschiedenis van IJmuiden. Bik en Arnold willen de nederzetting bij de sluizen in het Noordzeekanaal verder ontwikkelen. Zij zijn de eigenaren van de Breesaap, de duinvallei waardoor het kanaal is gegraven, waarin het sluizencomplex is aangelegd en waarin het latere IJmuiden zich ontwikkelt. Om de ontwikkeling in goede banen te leiden richten zij de ‘Burgerlijke Maatschap’ op. In 1879 krijgt deze de nieuwe naam ‘Maatschap IJmuiden’. De maatschap laat voor het gebied ten zuiden van de sluizen bouwplannen en uitbreidingsplannen opstellen, verkoopt bouwkavels en stimuleert de bouw van gebouwen, kantoren, bedrijven en woningen.

N.V. Maatschappij IJmuiden

In 1882 neemt Mr. Bik het beheer van de Maatschap IJmuiden over. In 1890 verandert de Maatschap IJmuiden in N.V. Maatschappij IJmuiden en wordt Bik directeur. De Maatschappij IJmuiden blijft de ontwikkeling van IJmuiden stimuleren en reguleren door middel van uitbreidingsplannen en de bouw van onder meer scholen en kerken. Het is de bedoeling om IJmuiden uiteindelijk zelfstandig te maken, los van Velsen, dat IJmuiden nog steeds als ‘een hinderlijke uitwas’ ziet.

Eind 1893 maken de Maatschappij IJmuiden en de gemeente Velsen afspraken over de uitbreidingsplannen. Rond 1900 is IJmuiden ten westen van Oranjestraat volgebouwd. Uitbreidingen vinden ten oosten van de Oranjestraat plaats. In de loop der jaren worden alle straten en pleinen overgedragen aan de gemeente Velsen.

Door de inwerkingtreding van de Woningwet in 1901 moet de gemeente Velsen zich bemoeien met het in wettelijke banen leiden en reguleren van de ontwikkeling van IJmuiden. In 1904 verkoopt de Maatschappij IJmuiden al haar eigendommen en rechten aan de Binnenlandsche Exploitatie Maatschappij. De dan vijftigjarige Bik draagt daarbij het beheer en de taken over.

Tot rond de vorige eeuwwisseling heeft Bik vanuit zijn functie een dikke vinger in de pap wat betreft de naamgeving van straten in IJmuiden. De gemeenteraad neemt de meeste suggesties van Bik over. Veel straatnamen in Oud-IJmuiden zijn daardoor van Biks hand. Bik heeft daarbij ook oog voor zijn naaste familie.

Adrianastraat

De Adrianastraat is vernoemd naar zijn eigen vrouw. Adriana is ten tijde van de officiële vaststelling van de straatnaam door de gemeenteraad in 1895 nog springlevend en nog geen dertig jaar. De Adrianastraat loopt oorspronkelijk tussen de Oranjestraat en de Keizer Wilhelmstraat in het verlengde van de Frogerstraat. Tijdens de herbouw na de Tweede Wereldoorlog is deze straat verdwenen. De huidige Adrianastraat is sinds 1983 de naam van het voormalige stukje Keizer Wilhelmstraat tussen de Bloemstraat en Koningin Wilhelminakade.

Bloemstraat

De naam Bloemstraat is in 1897 vastgesteld. De straat is vernoemd naar J.C. Bloem, een zwager van Bik. Deze Bloem is onder meer commissaris van de Maatschappij IJmuiden, minister van Financiën (1885-1888) en de grootvader van de dichter J.C. Bloem. Het tracé van de Bloemstraat is ongewijzigd gebleven. Alleen het stukje Bloemstraat tussen de Oranjestraat en de Carolinastraat is later Neptunusstraat gaan heten.

Carolinastraat

De Carolinastraat, waarvan de naam is vastgesteld in 1902, is vernoemd naar Biks zuster, die getrouwd is met Bloem. Heel toepasselijk dat de Bloemstraat en Carolinastraat nog steeds op elkaar aansluiten!

In 1895 is ook de naam Annastraat vastgesteld. Deze straat is vernoemd naar de moeder van Bik. De bij de eerder genoemde herbouw verdwenen Annastraat liep tussen de Bloemstraat en de Kanaalstraat, parallel aan en oostelijk van de Oranjestraat. Een klein stukje van de Boelenstraat volgt nog de voormalige Annastraat.

De bekendste vernoeming naar familieleden is natuurlijk de Bik- en Arnoldkade, vernoemd naar de grootvader van Bik en diens compagnon. Deze naam is in 1902 ook op voorstel van Bik vastgesteld. En geheel terecht: zonder deze Bik en Arnold zou IJmuiden misschien nooit zijn ontstaan! (Foto: Erik Baalbergen)