Frits Rijperman droomde ervan om stergitarist te worden. Hij is teammanager in een zorginstelling geworden en speelt tegenwoordig voor de lol trompet in een jazzband. Hij schrijft regelmatig een column met een eigen illustratie over oude trends en nieuwe hypes in de moderne muziek. Deze keer Countdown naar pensioen, nog zeven maanden.
How did I get here? Reflecties op de zorg met Talking Heads
Veertig jaar geleden in het Boerlagehuis in IJmuiden, waar ik werkte met mensen met een verstandelijke beperking, begon elke ochtend als een goed gecomponeerd lied van bedrijvigheid en zorg. De bewoners, die we onze pupillen noemden, hadden hun werk op de sociale werkplaats ‘de Tunnel’ in Velsen Noord. Voordat ze werden opgehaald door het busje, liepen we ons als zorgverleners uit de naad om ervoor te zorgen dat de ruim twintig bewoners keurig verzorgd tegen half acht de deur uitgingen.
Het begon met hun uit bed te helpen, gezamenlijk ontbijten, opruimen en onder de douche te ‘zetten’. Daarna helpen aankleden en verzamelen in de hal van het statige herenhuis. Alles was erop gericht dat iedereen er onberispelijk uit moest zien. Rennend van kamer naar kamer hielden we scherp in de gaten dat niemand toevallig ongeschoren of met een ‘vogelnestjeskapsel’ de deur uitging.
Maar op een dag viel mijn oog op iets opmerkelijks: Marietje, klein van stuk met het Syndroom van Down en een ‘pittig kort’ kapsel, bewoog zich door de gang. Zo traag als stroop. Ze bleef eerst nog lange tijd in bed liggen, een ware aanslag op mijn geduld. Het was een moment van extreme spanning, waarin ik worstelde met de drang om haar te helpen en tegelijkertijd te respecteren dat ze haar eigen tempo had. Maar eenmaal in beweging knipperde ze zachtaardig en vriendelijk vanachter haar brilletje. Ik smolt en paste me aan haar tempo aan. Marietje, met wat overgewicht en confectiebroeken die haar niet pasten, koos voor het gemak voor een kunststof stretchbroek met elastische tailleband. Spic and Span op tijd, zwaaide ik achter het raam de cliënten uit, maar wat zag ik? Daar liep Marietje met haar pantoffels nog aan! Door de plassen van het natte koude weggetje sloffend, en het was te laat om in te grijpen. Om 8.00 uur, zoals voorspeld, belde de leiding van de werkplaats om te melden dat het een schánde was dat Marietje nog op haar sloffen liep. ,,Willen jullie er beter op letten dat ze verzorgd de deur uitgaan?”, klonk het commentaar. En hoewel we extra goed letten op Marietje, bleek het onmogelijk om elke keer alle bewoners piekfijn verzorgd uit te zwaaien. De soundtrack van deze momenten zou heel goed de iconische regels kunnen zijn uit ‘Once in a Lifetime’ van Talking Heads: ‘And you may ask yourself; Well, how did I get here?’ Deze regels weerspiegelen het verhaal van mijn reis in de zorgsector. Als een refrein markeren ze de onvoorspelbare uitdagingen en de overwinningen, zowel groot als klein. Het was een bizarre realiteit, waarbij de song vervreemdend nog verder gaat: ‘How do I work this?’ David Byrne, de zanger van deze band, beeldt uit wat ik ook vaak voelde door zichzelf voor het hoofd te slaan.
De ervaring van Marietje en haar sloffen was een klein moment met een groot leereffect voor ons als begeleiders. Wij moesten niet alleen maar helpen en betuttelen, maar erkennen dat onze bewoners veel meer zelf konden doen, of het konden leren. De jaren daarna waren een tijd van verandering en ontwikkeling, zowel in de zorg als in de manier waarop we naar bewoners keken, maar wel op sloffen, met kleine stapjes van vooruitgang. De herinnering aan Marietje deed me beseffen dat vooral in de zorgsector, de weg niet altijd geplaveid is. Foto: aangeleverd