Waarom moest Gerard van der Plas in 1982 sterven?

Santpoort – Het Dorpsfeest Santpoort is in volle gang. Zaterdag zijn de festiviteiten van start gegaan, met vandaag de kortebaandraverij als een van de vele hoogtepunten. De jaarlijkse festiviteiten, voorheen Santpoortse Feestweek genoemd, verlopen over het algemeen gemoedelijk. In 1982 ging het echter gruwelijk mis. Een vechtpartij tussen een groep Haarlemmers en een groep IJmuidenaren liep uit de hand. De toen 24-jarige Gerard van der Plas moest het gewelddadige treffen met de dood bekopen. Hij werd door iemand met een mes recht in het hart gestoken en overleed nog diezelfde nacht in het IJmuidense Zeewegziekenhuis. Wie de fatale messteek had toegebracht, is nooit duidelijk geworden. De dader loopt – mits nog in leven – nog altijd vrij rond. Een gegeven dat de nabestaanden al veertig jaar lang bezighoudt.

Bij moeder Sara hangt dit portret van Gerard in huis. Het werd door een kunstenaar geschilderd op basis van een foto. Foto: aangeleverd

Door Raimond Bos

Waarom moest Gerard van der Plas dood? Er gaat geen dag voorbij zonder dat Sara van der Plas (1938) over die vraag nadenkt. Hoewel het inmiddels veertig jaar geleden is dat haar zoon overleed aan die fatale messteek, heeft ze nog altijd zichtbaar moeite om over het voorval te praten. Keer op keer wordt ze door emoties overmand en dat geldt ook voor de overige familieleden. Sara: ,,Gerard was 24 jaar oud, dus in de bloei van zijn leven. Hij was een hele lieve zoon en broer. Hij werkte als barman bij bar-dancing Bascule en woonde samen met zijn verloofde daarboven. Gerard was heel geliefd. Een vechter? Dat was hij absoluut niet.’’ Het gezin Van der Plas bestond naast vader Gerard Jacobus en moeder Sara uit zes kinderen, van wie Gerard de tweede was. Hij had vier broers en een zus, deze zus is inmiddels na een slepende ziekte overleden. Ook vader Gerard Jacobus is er niet meer, hij overleed zes jaar geleden. ,,Mijn man liet het nooit zo blijken, maar ook hij heeft veel verdriet gehad van de dood van onze Gerard. Niemand mocht zijn tranen zien. Troost zocht het gezin bij elkaar.’’

Die fatale nacht

Het ging tijdens de Santpoortse Feestweek van 1982 al eerder mis. Op maandag werd een kennis van Gerard met traangas in het gezicht gespoten en vervolgens neergeslagen. Op woensdag raakte Gerard zelf bij een klein incident betrokken. Een oude vriend van hem had behoorlijk diep in het glaasje gekeken en deed vervelend tegen hem. Een klein handgemeen was het gevolg. Mogelijk is een groep Haarlemmers hiervan getuige geweest. Dezelfde groep zou het in de nacht van vrijdag op Gerard en zijn vrienden gemunt hebben. Rond 02.00 uur liep de zaak uit de hand. Messen werden getrokken, er werd zelfs met een vuurwapen geschoten en busjes traangas werden leeggespoten. Er werd geslagen met stenen en met horecameubilair. De situatie escaleerde volledig. Gerard raakte bij de vechtpartij betrokken toen hij zag dat een vriend van hem werd belaagd. Hij probeerde de vechtersbaas van de rug van zijn vriend te trekken en vermoedelijk keerde de groep Haarlemmers zich daardoor ook tegen hem. Politieagenten uit Velsen en Haarlem slaagden er met moeite in de situatie binnen een uur weer onder controle te krijgen. Gerard van der Plas werd met zwaar letsel in de hartstreek overgebracht naar het Zeewegziekenhuis in IJmuiden. Ook acht andere bezoekers van het evenement moesten zich daar aan hun verwondingen laten behandelen. Twee van hen waren er ernstig aan toe, maar hebben het gered. Voor Gerard kwam de hulp te laat.

Overleden

Het tafereel dat zich die nacht in huize Van der Plas afpeelde, staat voor altijd in Sara’s geheugen gegrift. Ze vertelt: ,,Onze oudste zoon Jacob kwam de trap op rennen, gillend en schreeuwend dat er iets met Gerard was gebeurd. We zijn direct naar het ziekenhuis gegaan. De taxi’s stonden al voor onze deur te wachten om ons daarheen te brengen. Gerard was erg geliefd, hij had honderden vrienden. Ook veel taxichauffeurs kenden hem, omdat hij barman was. Ze boden direct hun diensten aan, toen ze hadden gehoord wat er was gebeurd. We werden goed opgevangen in het ziekenhuis die nacht, maar we mochten Gerard niet zien. We werden naar huis gestuurd en een hoge pief van het ziekenhuis zou bij ons langskomen. Op dat moment wisten wij genoeg: Gerard was overleden.’’ Dennis, de jongste zoon van het gezin, was op dat moment nog maar zes jaar oud. In de dagen na het overlijden van zijn broer bracht hij veel tijd bij de buren door. Sara: ,,Dennis had tegen de buren gezegd: ik ben liever hier, want bij ons thuis zitten ze alsmaar te huilen.’’

Aanhoudingen

De politie hield vrij kort na de massale vechtpartij zes Haarlemmers aan. Eén van hen zou de man zijn geweest die Gerard de fatale messteek had toegebracht, zo nam men aan. Enkele dagen later was het zestal weer op vrije voeten. Er was onvoldoende bewijs voor hun betrokkenheid bij de dood van Gerard. De politie beschikte niet over getuigenverklaringen die op een specifieke dader wezen en kon daardoor niet vaststellen wie door wie was gestoken. Tientallen getuigen werden gehoord, maar het leidde niet tot opheldering van de zaak. Aangenomen werd dat er nog meer gewonden waren, die zich nooit bij de politie hebben gemeld. Aannemelijk is dat men hiervan afzag uit angst voor represailles. Overigens kwam ook de politie zelf niet ongeschonden uit de strijd. Meerdere agenten liepen schrammen en builen op en een agent verloor korte tijd het bewustzijn nadat hij door een ellenboog in de maagstreek was geraakt. Ook hij moest voor behandeling naar het ziekenhuis, maar was later die nacht weer thuis.

Uitvaart

Honderden mensen stonden op de dag van de uitvaart langs de route. Even werd nog gevreesd voor een nieuwe escalatie, maar de ceremonie werd door niemand verstoord. Sindsdien heerst verdriet en verslagenheid bij de nabestaanden. Sara: ,,Het is moeilijk om de woorden te vinden die ons allemaal zouden helpen het verlies van Gerard te kunnen dragen. Iedereen heeft het op zijn eigen manier verwerkt. Er zijn er die hebben gevloekt, maar er is ook gebeden. Telkens blijft die ene vraag naar voren komen: waarom? We zijn ook nu, na veertig jaar, nog steeds met die vraag bezig. Eén ding kan ik wel vertellen: Gerard, we zullen jou nooit vergeten. We houden van jou, voor altijd.’’ Namens de familie wil ze graag de mensen die Gerard gekend hebben nogmaals bedanken voor de steun die ze gaven. ,,Zij zijn inmiddels ook zestigers, maar wij zijn ze nooit vergeten.’’

Grote broer

Jacob, de oudste broer van Gerard, was erbij toen de vechtpartij in Santpoort-Noord uitbrak. De steekpartij, die op enkele meters achter hem plaatsvond, heeft grote impact gehad op zijn verdere leven. Hij reageert: ,,Veertig jaar, vriend… Veertig jaar is het al geleden dat je met bruut geweld van ons bent gestolen. Jaren heb ik mij afgevraagd waarom? Maar dat antwoord is mij tot heden schuldig gebleven. Het maakt ook niet meer uit, want jij zal er niet door terugkomen. We zijn inmiddels veertig jaar verder, maar voor mij ben jij nog steeds regelmatig bij me. Het slijt, zeggen ze… Ja, wat slijt en bij wie? Niet bij mij… Ik hoor nog steeds je stem en mijn herinneringen zijn nog levendig aanwezig. Als ik terugdenk aan hoe wij zomers nachtenlang in de vissershaven zaten te vissen… En ik vergeet ook nooit meer dat gezicht toen ik jou voor de eerste keer mee op stap nam en hoe je tegen me opkeek als je grote broer, terwijl niet zo heel lang daarna jij mijn grote broer werd. En natuurlijk waren wij het niet altijd eens met elkaar. Een groot gezin en vaak gedonder, maar net zo vaak hadden we lol en zo nodig waren wij er voor elkaar. Ik kan er natuurlijk nog een heel lang verhaal van maken, maar iedereen moet hem maar op zijn eigen manier herdenken. Voor mij is het simpel; ik heb nog een paar foto’s en steeds als ik er naar kijk beginnen ze te leven en krijg ik alleen de mooie herinneringen. Ik zeg nog maar een keer: veertig jaar… Dat zijn jaren die mijn broertje niet mocht bewandelen maar bij mij zijn ze er bij gekomen. En wie weet… Maar mocht het zo wezen, dan zal het zeker geen veertig jaar meer duren voor wij elkaar weer begroeten.’’